“Het bos wordt zo kleurrijk als een Keukenhof in het wild”

“We gaan er onder meer de mooiste boom van Nederland planten: de fladderiep. Het bos krijgt de hoogste biodiversiteitswaarde. In het voorjaar wordt het zo kleurrijk als een Keukenhof in het wild, met miljoenen bosanemonen, duizenden sleutelbloemen, de salomonszegel. Ook het oerbosplantje van Brabant, de eenbes, zal er een geweldig bestaan hebben.” Het enthousiasme van Ger van den Oetelaar is bijna niet te stuiten.

In het najaar wordt een begin gemaakt met de aanleg van vijftig hectare leembos in de Geelders. Dit gebied tussen Boxtel, Schijndel en Sint-Michielsgestel, is onderdeel van het Brabantse Nationaal Landschap Het Groene Woud. Als natuurontwikkelaar bij ARK coördineert Ger deze ontwikkeling. Onlangs keurde de provincie het uitvoeringsplan goed en stelde onder meer geld beschikbaar uit het provinciale groenontwikkelfonds.

Natuurbos

“Het is niet iets dat je nu doet en daarna met de wind verwaait. Wij maken een bos dat steeds groter en robuuster wordt. Zijn maximale effect heeft het bos pas over vijftig tot honderd jaar. In feite doen we dit voor de generaties die nog geboren moeten worden.” De natte natuurparel De Geelders is het ultieme voorbeeld.

“Er spelen een aantal ontwikkelingen,” somt Van den Oetelaar op. “In het gebied zijn verschillende agrariërs die willen stoppen met hun bedrijf. We kochten onlangs nog een boerderij met veel grond. Het woonhuis blijft staan, de agrarische grond wordt natuur. Het gebied heeft daarnaast een hoge cultuurhistorische waarde. En de problemen rond water en verdroging spelen hier ook, waardoor ook klimaatadaptatie een belangrijk item is. Met al deze gegevens gaan we het gebied proberen te versterken. De ondergrond was altijd al van leem, dat nemen we nu als basis voor het leembos. Een leembos heeft een enorm hoge biodiversiteitswaarde en bestaat niet alleen uit bomen. Er komen ook waterpartijen en open plekken. Een heel natuurlijk bos dus, dat zichzelf in stand kan houden en waar de mens nauwelijks iets aan hoeft te doen.”

Fladderiep met plankwortels

Een leembos kenmerkt zich door zijn zachte, vochtige, modderige en vrij instabiele bodem. “De leemlaag in de ondergrond houdt het water tegen, waardoor het niet in de bodem kan zakken. In de winter en in het voorjaar is het in een leembos daardoor erg vochtig en staat op veel plaatsen water. We planten een grote variëteit aan bomen, zoals de zomer- en winterlinde, én de mooiste boom van Nederland: de fladderiep!”
Ger van den Oetelaar vertelt enthousiast: “Hij wordt ook wel steeliep genoemd. Dat is omdat de zaadjes van de boom aan steeltjes groeien (foto boven dit artikel). Die gaan fladderen. Zo komt hij aan zijn naam. Maar het mooiste aan de boom zijn de plankwortels.

De fladderiep heeft wortels die ver boven de grond uit de stam groeien. Van daaruit groeien ze in een hoek naar de grond. De driehoek die de wortel vormt met de stam, wordt helemaal opgevuld. Zo ontstaat dus een soort plank. Daarom heten het plankwortels. De plankwortels zorgen ervoor dat de boom stevig staat in de vochtige, instabiele grond.” Volgens Van den Oetelaar is de vorming van plankwortels bij Europese bomen vrij ongewoon. “Tropische bomen groeien ook vaak op instabielere grond, daar zie je het verschijnsel vaker.”

Biodiversiteit

In het najaar begint de uitvoering van de plannen. Van den Oetelaar: “Samen met Waterschap De Dommel gaan we eerst sloten dempen en stuwtjes aanleggen. Zo houden we het water in het gebied op een natuurlijke manier vast en krijgen we stagnerend water. Daarna planten we samen met de donoren van Trees for All bomen aan. Het zijn inheemse soorten, die speciaal gekweekt worden voor ons natuurbos. Door de keuze voor oorspronkelijke soorten, zijn de bomen niet alleen onderdeel van de natuuropgave en de CO₂-compensatie. Ze zorgen ook voor een fantastische biodiversiteit. We hopen dat op korte termijn vogels als de wespendief, de houtsnip en de middelste bonte specht in het bos gaan broeden. In een bos met een bodem die begroeid is met de veelkleurigheid van planten als de bosanemonen, sleutelbloemen en eenbessen.“

Bezoek gedeputeerden

Onlangs ontving Ger van den Oetelaar de twee betrokken Brabantse gedeputeerden. Peter Smit (FVD) met de portefeuille Water en Bodem en Elies Lemkes-Straver (CDA) met de portefeuille Landbouw, Voedsel en Natuur. Hij leidde beiden rond in het gebied waar de plannen nog dit jaar werkelijkheid worden. De gedeputeerden waren onder de indruk van het werk van stichting ARK Natuurontwikkeling, die “een oorspronkelijk leembos weet te realiseren met passie voor de natuur en met respect voor de agrariërs en kennis van en respect voor de natuurhistorie.”
Peter Smit noemde de “de goede samenwerking tussen ARK Natuurontwikkeling, Waterschap De Dommel, Brabant Water, de gemeente Boxtel en ondersteuning vanuit het provinciale groenontwikkelfonds. Ze maken het samen mogelijk een aantal opgaven die we hebben als provincie te combineren in de Geelders. Het gaat dan bijvoorbeeld om klimaatadaptatie waarin vernatting een belangrijke rol speelt.”
Elies Lemkes beaamde de positieve indruk. Ze noemde “de Geelders een inspirerend voorbeeld van natuurontwikkeling die in goed overleg en met medewerking van agrariërs tot stand komt. Er blijft betrokkenheid en ruimte voor duurzame agrarische initiatieven. Zo zagen we bij ons bezoek een proefveld van een combinatie van bonen en graan als alternatief voor mais als veevoer.”

Tekst: Annelies Cuijpers, provincie Noord-Brabant
Foto's: Bert Vervoort (leadfoto: fladderiep of steeliep); Wiel Poelmans, provincie Noord-Brabant; Ingrid Margry; Ger van den Oetelaar, ARK natuurontwikkeling; Dirk Eijkemans