Eerste vondst kraamkolonie kleine dwergvleermuis in Nederland

De kleine dwergvleermuis werd voor het eerst in 2007 vastgesteld in Nederland en is sinds 2010 bekend in de provincie Zuid-Holland. Jaarlijks wordt de soort in Zuid-Holland waargenomen met vleermuisdetectoren. De soort lijkt op de gewone dwergvleermuis maar is iets kleiner, lichter en minder uniform bruin van kleur. In het veld zijn kleine dwergvleermuizen te onderscheiden door de hogere frequentie van de echolocatiegeluiden en de sociale roep die uit drie lettergrepen bestaat.

Gerichte zoektocht

Reden voor de Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland om dit jaar gericht te gaan zoeken naar verblijf- en foerageerplaatsen van deze soort op specifieke plaatsen. Er zijn op diverse plekken opnamen gemaakt (de geluiden zijn zeer specifiek en hoog in vergelijking met andere dwergvleermuizen) en op basis van de tijd van langsvliegen na zonsondergang is geprobeerd te achterhalen in welke richting een eventuele kolonie zich bevond. Afgelopen donderdag 7 mei werd 's avonds een kolonie in een gebouw aangetroffen en de daaropvolgende avond geteld. De telling leverde het enorme aantal op van 422 uitvliegers, wat voor deze soort echter geen uitzondering is (in het Verenigd Koninkrijk zijn groepen tot ruim duizend dieren bekend). In verband met de privacy van de bewoners worden er verder geen mededelingen gedaan over de vindplaats van de kolonie.

Over het hoofd gezien of nieuwkomer?

De kleine dwergvleermuis is goed op te sporen met een batdetector, maar wordt wellicht deels over het hoofd gezien omdat waarnemers zich concentreren op de frequentie rond de 40 KHz. Terwijl die van de kleine dwergvleermuis piekt rond de 54 kHz. Door nieuwe technische middelen zoals de batlogger - een apparaat dat geluiden op alle frequenties vastlegt - is het de laatste jaren eenvoudiger om de soort alsnog vast te stellen en worden er dus ook meer meldingen gedaan. In de Atlas van de Nederlandse zoogdieren uit 2016 werden circa 50 detectorwaarnemingen in Nederland gepresenteerd op 12 verschillende vindplaatsen verspreid over Nederland. Hoewel er sindsdien meer waarnemingen bij zijn gekomen, werd ervan uitgegaan dat op basis van het beperkte aantal meldingen de soort naar verwachting niet talrijk aanwezig is in Nederland. Het toenemende aantal meldingen is dus deels een gevolg van het beter in beeld hebben van deze soort.

Toch is het ook niet helemaal ondenkbaar dat er sprake is van een areaalverschuiving. De soort komt vooral voor in Zuid- en Midden-Europa, maar is ook bekend in Groot-Brittannië en het zuidelijke kustgebied van Scandinavië. Er zijn bij navraag geen kleine dwergvleermuizen bekend in de collectie van Naturalis en in Nederland zijn tot op heden nog vrijwel geen dwergvleermuizenkolonies bekend met meer dan tweehonderd dieren. Dergelijke grote kolonies zouden vanwege hun aantal onmiddellijk opvallen.

Vervolgonderzoek

Wat in Zuid-Holland kan, kan ook in de rest van Nederland. Voor onderzoekers die elders in het land met regelmaat kleine dwergvleermuizen aantreffen en in de eigen regio willen zoeken, is het interessant om te weten dat de kolonie is gevonden in een gebouw dat is opgeleverd in 1978 en bestaat uit vijf bouwlagen. Vrijwel alle dieren vlogen uit vanuit een daklijst.

Het foerageergebied bestaat vooral uit open bos, parkachtig landschap met veel waterpartijen en vijvers. Aangezien de kleine dwergvleermuis een vrij kleine actieradius heeft en in relatief grote kolonies leeft, is het mogelijk om de dieren terug te volgen naar de kolonieplaats.

Tekst: Bart Noort, Kees Mostert, Anton van Meurs & Rudy van der Kuil, provincie Zuid-Holland
Foto's en grafieken: provincie Zuid-Holland; Evgeniy Yakhontov, CC BY-SA 3.0