Eerste Lentebekerzwam gevonden in Stadskanaal; vroegste melding ooit

Dankzij de zachte winter verschijnen veel voorjaarspaddenstoelen dit jaar veel vroeger dan gebruikelijk. Zo zijn de eerste meldingen van Voorjaarspronkridders, Grote aderbekerzwammen, Voorjaarskluifzwammen en Lentebekerzwammen al binnengekomen op waarneming.nl. In voorgaande jaren werden deze soorten pas waargenomen in de periode maart/april. We mogen dus stellen dat ze dit jaar uitzonderlijk vroeg zijn. Meest opvallend binnen het bovenstaande rijtje is de Lentebekerzwam (Caloscypha fulgens). Op 15 februari kwam de eerste melding van deze soort binnen uit Stadskanaal op waarneming.nl.

De Lentebekerzwam wordt gekenmerkt door de mooie geeloranje kleur met soms diepblauwe tinten. Hij verkleurt ook blauw bij beschadiging en soms zijn de zwammetjes vrijwel helemaal blauw. Ondanks de doorgaans felle geeloranje kleur zie je ze gemakkelijk over het hoofd. De vruchtlichamen, die nauwelijks twee centimeter groot zijn, hebben erg broos vlees en zitten vaak goed verstopt tussen het zand of onder een dikke humuslaag.

De geeloranje kleur heeft de Lentebekerzwam te danken aan een carotenoïde, een kleurstof die ook voorkomt in onder andere worteltjes en bij wortelbekerzwammen (Sowertbyella). De Lentebekerzwam onderscheidt zich van deze bekerzwammen doordat hij felblauw verkleurt bij beschadiging.

Er is lang gedacht dat de Lentebekerzwam samenleefde met den (Pinus) en daarmee ectomycorrhiza vormt, maar inmiddels is gebleken dat het zwammetje voldoende heeft aan kalkrijk zand. Het wordt ook gemeld op plaatsen waar geen dennen voorkomen en lijkt ook niet afhankelijk van andere boomsoorten. In de Verenigde Staten wordt het bekertje ook wel 'sneeuwsmeltzwam' genoemd omdat het verschijnt op het moment dat de sneeuw verdwijnt. Ondanks dat we dit jaar geen sneeuw hebben gehad in Nederland, heeft de vroegste melding ooit van de Lentebekerzwam dus al wel plaats gevonden.

De Lentebekerzwam komt voor op het gehele noordelijk halfrond, met uitzondering van Groenland. De soort wordt voornamelijk gevonden in hooggelegen bossen in de bergen. Men vermoedt dan ook dat de paddenstoel naar Nederland is meegekomen op plantaardig materiaal uit een ander land. In 1985 werd de eerste Lentebekerzwam in Nederland gevonden op kalkhoudende grond in de buurt van Venlo en sindsdien is hij gemeld in 21 atlasblokken.

Tekst: Carolien Reindertsen en Jan Knuiman, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Antje Boiten; Jan Knuiman