Nieuwe krabbensoort vestigt zich in Nederland

Hoekige krab komt verder uit de hoek

De Hoekige krab (Goneplax rhomboides) dankt haar Nederlandse naam aan de vorm van het hoekige rugschild. Het is een nieuwkomer voor onze kust. Voorheen leefde de soort alleen in meer zuidelijke gebieden. Het lijkt er nu op dat de dieren profiteren van het warmer wordende zeewater. Inmiddels zijn al tientallen exemplaren op de stranden van Terschelling en Ameland aangetroffen.

Goed herkenbaar

De Hoekige krab is makkelijk te herkennen; er is in onze wateren geen enkele krab die er op lijkt. Het is een relatief kleine krab met een hoekig schild en lange schaarpoten. Ondanks de Engelse naam 'square crab', is het schild niet echt vierkant maar meer trapeziumvormig, met op de voorste hoeken scherpe punten. Het schild wordt maximaal 3,7 centimeter breed. De schaarpoten zijn zeer lang; bij mannetjes ruim driemaal zo lang als het schild. Bij vrouwtjes zijn ze een slagje korter, evenals het schild, dat meestal niet groter dan 2 centimeter wordt. Zowel het schild als de schaar- en looppoten zijn geelachtig, aan de bovenkant meestal rood- tot paarsbruin. Van de schaar is de bovenste vinger steeds zwart, het uiteinde van de schaar heeft witte punten. Daaraan, en aan de lange smalle vorm, zijn ook losse schaarpoten meteen te herkennen. De looppoten hebben geen scharen en zijn smaller en korter. De ogen staan op lange en relatief brede, inklapbare oogstelen.

Toegenomen

In 2003 werd deze tot dan toe niet-inheemse soort voor het eerst aangetroffen in visnetten van langoustine-vissers. Ze vingen de soort op het Friese Front in de Noordzee, vele tientallen kilometers uit de kust, op een diepte van dertig tot vijftig meter. Het duurde daarna nog lang tot het eerste exemplaar op onze kust werd aangetroffen. Die eer viel het Waddeneiland Ameland te beurt op 31 augustus 2016, toen vermoedelijk hetzelfde dier door twee onafhankelijke wandelaars werd gezien en gefotografeerd. Op Ameland is de Hoekige krab sindsdien nog diverse keren gevonden - levend en dood, al dan niet beschadigd; de meeuwen weten er namelijk wel raad mee. Vaak gaat het om incidentele toevalstreffers, maar ook tijdens een vaste inventarisatieronde van het Strandaanspoelsel Monitoring Project (SMP) werd de soort genoteerd.

Alleen op de twee langste Waddeneilanden

Het is opvallend dat de Hoekige krab de laatste tijd zo vaak wordt gezien, maar beperkt blijft tot onze twee langste Waddeneilanden. Van Terschelling, waar helaas nog geen aanspoelsel-monitoringproject is, zijn inmiddels vele tientallen vondsten bekend. Boswachter Joeri Lamers gaat op zijn blog in op deze soort en noemt meerdere vondsten tot eind augustus 2019. Ook daarna blijft de soort echter toenemen. Zo vonden Gerrit Doeksen en Kees en Hannie Peeters op 6 en 7 januari 2020 tussen paal 11 en 19 maar liefst zeven min of meer gave exemplaren (leadfoto en afbeeldingen 2 en 4).

Rennende modderkruipers

De Hoekige krab komt in Europa plaatselijk voor vanaf Schotland tot de Afrikaanse kust en in de Middellandse Zee. De Nederlandse vondsten en die in de Noordzee geven aan dat de soort zich naar het noorden toe uitbreidt. Inmiddels zijn ook in de Zweedse wateren al dieren gevonden in de maag van kabeljauwen. De krabben leven in zelfgegraven holletjes op plaatsen waar de zeebodem stevig is en uit klei of zand met veel slib bestaat. Hierin leven ze samen met andere zeedieren, waaronder de Noorse kreeft of Langoustine, die eveneens in holen woont. Behalve 'square crab' is een andere veelgebruikte Engelse naam 'mud-runner', wat zoiets betekent als modderrenner. Hoewel we ons bij rennen meestal iets anders voorstellen dan het zijwaartse loopje dat krabben hebben, zijn de dieren inderdaad behoorlijk actief. Dat doet vermoeden dat ze vanuit de diepere Noordzee op eigen kracht het kustgebied bij Terschelling en Ameland hebben bereikt, al dan niet geholpen door zeestromingen. Hoogstwaarschijnlijk vonden ze een leefgebied dat niet al te ver uit de kust van de beide Waddeneilanden ligt. Hoewel ze vaak dood aanspoelen, zijn dieren op het strand namelijk soms nog springlevend en zeker niet het hoekje om.

Monitoring Strandaanspoelsel

Het Strandaanspoelsel Monitoring Project (SMP) wordt uitgevoerd door vrijwilligers (ook wel strandwachters genoemd). Deze lopen eens in de twee weken of wekelijks bij laagwater een vastgesteld SMP-traject over het strand. Daarbij registeren ze alle aangespoelde organismen en resten daarvan. Het gaat daarbij onder meer om sponzen, kwallen, zeeanemonen, schelpdieren, krabben, stekelhuidigen en vissen. De waargenomen aantallen worden na afloop van de strandwandeling genoteerd en vastgelegd, al naar wens op een papieren of digitaal SMP-formulier. Er zijn langs de hele kust in totaal dertien SMP-trajecten. Met dit project houdt Stichting ANEMOON de populatieveranderingen in de gaten van de soorten die dicht bij de kust leven.

Waarnemingen van zee-organismen en weekdieren kunnen verder altijd gemeld worden via Stichting ANEMOON en daarnaast via de NDFF-verspreidingsatlas en via waarneming.nl.

Tekst: Rykel de Bruyne, Anton Horn, Jeannette Nobel en Petra de Jong (SMP Ameland/ Stichting ANEMOON)
Foto's: Gerrit Doeksen (leadfoto: compilatie van in totaal zeven Hoekige krabben, gevonden door Gerrit Doeksen en Kees en Hannie Peeters op 6 en 7 januari 2020 op Terschelling, tussen paal 11 en 19); Rykel de Bruyne.