Natuurlijke beheersing van eikenprocessierups

Monocultuur versus diversiteit

Door de omgeving van de eiken geschikt te maken voor de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups, blijft het aantal rupsen mogelijk binnen de perken. Het probleem is hiermee niet direct verholpen, maar de overlast zal hopelijk wel elk jaar minder worden. Bovendien ontstaan zo mooie bloemrijke bermen en dat zorgt voor meer biodiversiteit; beheerders slaan hiermee dus twee vliegen in één klap. De razendsnelle verspreiding van de eikenprocessierups komt deels door de milde winters, maar zeker ook door de manier waarop wij ons landschap hebben ingericht. Het probleem is de monocultuur: in grote delen van ons land staan lange rijen eiken langs de wegen. Via deze lanen kan de eikenprocessierups zich gemakkelijk verspreiden. In veel gevallen zorgt het maaibeheer van de bermen ervoor dat de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups geen kans hebben.

Natuurlijke vijanden

Als het landschap strak en kaal is, vinden roofinsecten en mezen geen plek om te schuilen en zich voort te planten. Zonder deze potentiële natuurlijke vijanden heeft de eikenprocessierups vrij spel. In een landschap met veel diversiteit leven veel verschillende soorten insecten en vogels. Er ontstaat een ecosysteem dat zichzelf in balans houdt. Plagen lopen hierdoor minder snel uit de hand. We moeten dus af van de monocultuur in ons landschap en meer diversiteit creëren. De eikenprocessierups kent vele vijanden, zoals sluipwespen, gaasvliegen, insectenetende vogels, maar ook grootoorvleermuizen. Er zijn dan ook veel verschillende maatregelen mogelijk om het deze vijanden naar de zin te maken. Over het algemeen geldt: hoe meer variatie hoe beter. Daarnaast is het van belang de natuurlijke omstandigheden als uitgangspunt te nemen. Een veerkrachtig ecosysteem creëer je met soorten die van nature op een locatie thuishoren.

Ecologische beheersing van de eikenprocessierups kan op allerlei manieren zoals:

• Kruiden, vooral fluitenkruid en wilde peen in de berm stimuleren. Dit kan door het maaibeheer aan te passen en eventueel in te zaaien.
• Aanplant van inheemse heesters en bomen
• Een natuurlijke opbouw van de beplanting met een kern, mantel en zoomvegetatie
• Nestkastjes voor vogels
• Stapels dood hout en/of takkenrillen maken
• Niet maaien direct rond eiken, hier groeien vaak leuke soorten zoals kamperfoelie
• Stamschot laten staan
• Grotere diversiteit van boomsoorten in lanen en bosvakken
• Gefaseerd maaien, steeds twintig procent van de vegetatie laten staan

Het opnieuw opbouwen van een ecosysteem heeft tijd nodig. Daarom blijft een reactieve bestrijding van eikenprocessierups door middel van zuigen op risicolocaties in het begin nodig. Na verloop van enkele jaren zal bestrijding van de eikenprocessierups steeds minder intensief worden. De ecologische aanpak is dus een investering op lange termijn. Het vraagt om een vooruitziende blik, maar werpt op meerdere fronten vruchten af: minder overlast van de eikenprocessierups, meer biodiversiteit en een mooier landschap. In november worden er op vier plaatsen in Nederland mini-symposia gehouden over de natuurlijke beheersing van de eikenprocessierups. Deze mini-symposia worden georganiseerd door een partnerschap van ecologische adviesbureaus en groenaannemers. Wilt u meer weten over deze mini-symposia of deelnemen? Meer informatie vindt u hier.

Tekst: Gert-Jan Koopman, Heem, Johannes Regelink, RANOX Natuuraannemer en Jurriën van Deijk, De Vlinderstichting
Foto’s: Jurriën van Deijk; Kars Veling