Eekhoorns druk met het aanleggen van voedselvoorraden

Dit jaar zijn er redelijk veel noten van verschillende bomen en struiken. Deze noten verzamelen eekhoorns voor in de winter. Naast noten verzamelen ze ook dennenappels en bepaalde soorten paddenstoelen. De eekhoorns verstoppen de paddenstoelen op een droge plek boven de grond; de rest ondiep in de grond of in de strooisellaag. Daarbij leggen ze één tot vijf items bij elkaar. De eekhoorns kunnen het verstopte voedsel terugvinden door een combinatie van geheugen en geur, maar normaalgesproken vinden ze een deel niet meer terug. Dit gebeurt enerzijds doordat de eekhoorn het echt niet meer weet; anderzijds omdat andere dieren er al mee vandoor zijn gegaan. Zo zie je soms gaaien en eksters de drukke eekhoorns in de gaten houden. Als ze zien dat een eekhoorn voedsel verstopt, pikken ze dat in zodra hij zijn hielen heeft gelicht. Ook muizen zullen een deel van het verstopte voedsel vinden en meenemen. Zo zie je maar dat het leven van een eekhoorn niet zo eenvoudig is. Gelukkig blijft het grootste deel van het verstopte voedsel voor de eekhoorn zelf beschikbaar. Dat hebben ze ook wel nodig om een betere kans te maken om de winter door te komen.

Bij de tellingen die de Zoogdiervereniging in samenwerking met SOVON jaarlijks organiseert en waarbij onder andere de eekhoorn wordt gevolgd, valt het op dat er pieken en dalen in de aantallen voorkomen. Pieken volgen na een herfst met veel noten. Dalen volgen na een herfst met weinig noten. Daarbij speelt de conditie van de dieren een belangrijke rol. Na een goede herfst, komen de eekhoorns in een goede conditie. Dan maken ze zowel een grotere kans om de winter door te komen, als om zich succesvol voort te planten. De eerste nesten zijn dan eind januari en begin februari te verwachten. Later in het voorjaar volgt dan vaak een tweede nest. Zijn er weinig noten, dan wordt de conditie minder goed en zijn de dieren vatbaarder voor ziekten. Hierdoor is de kans om de winter te overleven kleiner. Hebben de eekhoorns ondanks een slechtere conditie toch de winter overleefd, dan is de kans nog steeds kleiner dat ze zich aan het eind van de winter succesvol zullen voortplanten. Doorgaans krijgen deze dieren dan nog wel een nest jongen later in dat jaar.

Over 2019 is er nog geen beeld van hoe de populatieontwikkeling is geweest. Die gegevens moeten nog verwerkt worden. In 2018 is het aantal getelde eekhoorns in Nederland ten opzichte van 2017 ongeveer gelijk gebleven. Over de gehele periode waarin het aantal eekhoorns wordt geteld (1996-2018) is er echter sprake van een matige afname.
Afgelopen jaren waren er bijna jaarlijks veel noten, maar is het herstel toch te gering geweest. In 2014 en 2015 werd er sterfte door toxoplasmose geconstateerd. Dit heeft mogelijk het herstel in de weg gestaan. In hoeverre ziekten ook na 2015 een rol spelen bij het achterblijven van het herstel van de populatie is niet bekend.

Tekst: Vilmar Dijkstra, Zoogdiervereniging
Foto's: Aaldrik Pot; Louis de Breet