Nachtvlinderaars opgelet: nachtelijke migratie kiezelsprinkhanen

Op 23 juli 2019 vonden Wim Gerritsen en Roel Schwartz een kiezelsprinkhaan op het laken tijdens het nachtvlinderen bij Netterden (GD) (Waarneming.nl). Na de tropische nacht van 25 op 26 juli 2019 was het raak in de Skinnerval van Jeroen van Leeuwen, in zijn tuin midden in Sint Anthonis (NB). De kiezelsprinkhaan moet hier tussen 23:00 en 05:45 uur in terecht zijn gekomen. Beide vangsten zijn gedaan in gebieden zonder geschikte biotopen voor de kiezelsprinkhaan. De vindplaats in Sint Anthonis ligt midden in de bebouwde kom, met de dichtstbijzijnde spoorlijn op ruim vier kilometer afstand. Beide dieren komen dus waarschijnlijk niet uit de directe omgeving.

De kiezelsprinkhaan is pas in 2010 voor het eerst in Nederland gevonden en sindsdien wordt ze jaarlijks in ons land waargenomen. De soort is in Nederland vooral bekend van spoorwegemplacementen, zoals die bij Rotterdam, op de Maasvlakte, bij Arnhem en in Molenhoek (GD). Het was onduidelijk hoe de kiezelsprinkhaan ons land bereikt heeft. Het lag voor de hand te veronderstellen dat nimfen, volwassen dieren en/of eieren meegevoerd zijn met steenslag dat gebruikt is voor verwerking in ballastbedden. Gezien het goede vliegvermogen van de soort kon ook een kolonisatie op eigen kracht echter niet uitgesloten worden. De twee nachtelijke waarnemingen tonen aan dat kiezelsprinkhanen ’s nachts trekken en op deze manier nieuwe gebieden kunnen koloniseren. Voor zover wij weten is het nachtelijke migreren een onbekend fenomeen.

De warme dagen (én nachten) van afgelopen week hebben deze zuidelijke soort mogelijk aangezet om op de wieken te gaan en haar opmars in Nederland verder kracht bij te zetten. De nacht van de vangst in Sint Anthonis was zeer warm. Toen de val om 23:00 uur werd uitgezet was het 32 °C in de tuin, terwijl het ’s ochtends om 5:45 uur bij het leeghalen van de val (nog) 23,5 °C was.

Het is niet ondenkbaar dat de komende maanden op meer plekken kiezelsprinkhanen worden aangetroffen en nieuwe populaties in geschikte leefgebieden worden ontdekt. We roepen nachtvlinderaars dan ook op om alert te zijn op deze soort. Voer de waarneming in op Waarneming.nl met een duidelijke foto van boven en opzij en zorg dat de achterpoot er goed op staat.

Tekst: Jeroen van Leeuwen & Rob Felix, Bureau Natuurbalans en Roy Kleukers, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto's: Jeroen van Leeuwen (leadfoto: nachtvlinderval met kiezelsprinkhaan); EIS Kenniscentrum Insecten