Zeldzame wolfsklauwen zwaar getroffen door zomerdroogte

Bijzondere prehistorische planten

Wolfsklauwen zijn eenvoudig gebouwde planten, waarvan de wortels in een ver verleden liggen. Tijdens het Carboon, zo’n 300 miljoen jaar geleden, beleefden ze hun hoogtepunt. Afstammelingen van deze wolfsklauwen komen ook nu nog voor. Nederland telt vijf soorten: Dennenwolfsklauw, Kleine wolfsklauw, Grote wolfsklauw, Stekende wolfsklauw en Moeraswolfsklauw. Met uitzondering van Moeraswolfsklauw, die geprofiteerd heeft van heide- en venherstel, gaat het om (zeer) zeldzame planten.

Ze hebben een complexe levenscyclus. Net als varens verspreiden wolfsklauwen zich via sporen. Deze sporen kiemen vaak pas na een aantal jaar. Vervolgens leven ze een aantal jaren ondergronds in symbiose met bodemschimmels (dat noemen we een gametofyt), voordat de plant zich bovengronds als wolfsklauw vertoont. Hoe de ondergrondse gametofyten de droogte hebben doorstaan, zal waarschijnlijk onbekend blijven; deze worden zelden gevonden. De meeste wolfsklauwen zijn in Nederland de afgelopen eeuw sterk achteruit gegaan door luchtverontreiniging, stikstofdepositie en verlies aan habitat. Grote wolfsklauw en Dennenwolfsklauw lieten de laatste jaren juist weer een licht herstel zien.

Schrikbarende achteruitgang na droogte

Wolfsklauwen zijn wintergroen. De wintermaanden zijn dan ook uitermate geschikt om wolfsklauwen te bekijken. De plantenliefhebbers van het FLORON-district Gelderland-Midden doen dat al jaren. Op het winterprogramma van 2019 stond een monitoring van de regelmatig bezochte groeiplaatsen van Stekende wolfsklauw, Dennenwolfsklauw en Grote wolfsklauw bij Assel en Kootwijk op de Veluwe. Op een groeiplaats van Dennenwolfsklauw bleken nu alleen wat dode sprieten te resten. Van de drie groeiplaatsen van Stekende wolfsklauw in dat gebied, een enkele ooit tien meter in doorsnee, was nog maar één groen uitlopertje over. De rest was verdroogd. Ook Grote wolfsklauw kon niet worden teruggevonden. Een triest resultaat van wat een mooie winterexcursie had moeten zijn.

Dit was reden voor FLORON om een oproep te doen aan plantenliefhebbers om ook op andere plaatsen in Nederland bekende groeiplaatsen van wolfsklauwen te controleren. Uit verschillende provincies hebben mensen hieraan gehoor gegeven.

Resultaten landelijk onderzoek

Uit de waarnemingen blijkt dat vooral Stekende en Grote wolfsklauw een flinke klap hebben gehad. Hoewel sommige groeiplaatsen geheel of nagenoeg geheel verdwenen lijken te zijn, is er voor de minder aangetaste populaties hoop op herstel.

Hoe de Kleine wolfsklauw en Dennenwolfsklauw de zomer van 2018 hebben overleefd, is nog onvoldoende duidelijk uit de doorgegeven waarnemingen.

Meer informatie verzamelen – help je mee?

Om het effect van extreme zomers als die van 2018 op wolfsklauwen te begrijpen, is het nodig om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van de huidige stand van de wolfsklauwen op dit moment. Dit maakt de vergelijking met oudere gegevens mogelijk. Wat is bijvoorbeeld het effect van de standplaats op hoe planten de droogte weerstaan? Het goed vastleggen van de huidige stand van zaken maakt het ook mogelijk om in de komende jaren het herstel te volgen. Vandaar nogmaals een oproep om zo veel mogelijk informatie door te geven op verspreidingsatlas.nl of waarneming.nl. Noteer daarbij de afmetingen van de groeiplekken of het aantal planten (bij Dennenwolfsklauw) en beschrijf welk percentage gezond of verdord is. Als mensen informatie hebben over de gevolgen van de eveneens extreme zomer van 1976 op de wolfsklauwen, dan zijn we daar ook erg benieuwd naar. Deze informatie kunt u sturen naar info@floron.nl.

FLORON bedankt iedereen die heeft geholpen met het bezoeken van groeiplaatsen!

Tekst: Erik Slootweg, Edwin Dijkhuis & Leonie Tijsma, FLORON
Foto's: Stef van Walsum (leadfoto: verdroogde Dennenwolfsklauw); Erik Slootweg; Willem Vergoossen; FLORON