Zeldzame Olieboltruffel aangetroffen in de Schoorlse Staatsbossen

Voedselarm naaldbos

Vorig jaar vond dezelfde vinder, Leonard Minkema, op vrijwel dezelfde locatie ook al bijzondere truffels. De locatie bevindt zich langs een smal zandpad dat door de Baaknol richting Hargen aan Zee loopt. De Baaknol is een duingebied in het noorden van de Staatsbossen van Schoorl. De locatie werd weer bekeken om te controleren of de truffelsoort van vorig jaar hier nog te vinden was. Dit was niet het geval, maar er bleek wel een heel andere truffelsoort aanwezig te zijn. De nieuwe truffels waren niet moeilijk te vinden, want een aantal exemplaren stak voor een deel boven de dunne strooisellaag van dennennaalden uit. De grond is hier vrij vochtig doordat er vlakbij een klein poeltje ligt. Na onderzoek bleek het te gaan om de zeer zeldzame Olieboltruffel (Hydnotrya michaelis s.l. Rode Lijst: Ernstig Bedreigd).

Ecologie en verspreiding

Olieboltruffels leven in symbiose (vormen mycorrhiza's) met naaldbomen op voedselarme zandbodems. De vondstlocatie bestaat uit voedsel- en kalkarm zand zonder begroeiing van enige betekenis, zelfs geen gras. Op sommige plaatsen bedekt een dunne laag naalden de bodem. Een paar exemplaren werden meegenomen voor nader onderzoek, de overige exemplaren werden met rust gelaten en toegedekt met wat naaldenstrooisel. De Olieboltruffel komt in Nederland alleen zeer lokaal voor in Overijssel en de provincie Utrecht, maar het meest in Drenthe. Hier zijn enkele vindplaatsen in het Drents-Friese Wold ten noorden van Diever. In Drenthe worden ze uitsluitend bij Fijnspar gevonden, hoewel er éénmaal ook een Sitkaspar in de buurt groeide. De vindplaatsen kenmerken zich door een vrij hoog vochtgehalte, zoals een regelmatig met regenwater gevuld karrenspoor. De vondstlocatie in de Staatsbossen van Schoorl bevindt zich eveneens op een vochtige locatie vlak naast een poeltje. De Olieboltruffel is altijd zeer zeldzaam geweest in Nederland. Het aantal vindplaatsen van deze soort is de laatste 18 jaar sterk afgenomen. Het snelle verdwijnen van naaldbossen in Nederland door de toename van kap zal deze situatie niet verbeteren. De vindplaats in Schoorl bevindt zich ook in een naaldbos dat op de nominatie staat om gekapt te worden.

Beschrijving

De min of meer bolronde Olieboltruffel heeft een doorsnede van circa drie tot vier centimeter en een kleur die varieert van geelwit tot okerbruin. Ze zijn opvallend hersenachtig geplooid en van binnen voorzien van relatief grote vormeloze holtes. Ze behoren tot de Hydnotrya (Olieboltruffels) die kenmerkende holtes en plooien bezitten. Kenners kunnen de vier verschillende Nederlandse soorten in het veld wel onderscheiden. Voor validatie van de determinatie zijn wel een goede foto en het achter de hand hebben van goed gedroogd materiaal vereist. De Olieboltruffel (en aanverwante soorten) vallen onder de zakjeszwammen (Ascomyceten). De asci zijn cilindervormig, met acht sporen op een rij. De gesepteerde en aan de top verbrede vijf tot tien micrometer dikke parafysen zijn veel smaller dan de asci en steken hier ver bovenuit. De ronde tot ovale rijpe sporen meten 39,5 x 29,0 micrometer, zijn grof geornamenteerd en bevatten een grote centrale oliedruppel. De binnenkant van de holtes is grijsbleek van kleur: een kleur die sterk contrasteert met de kleur van de rest van het inwendige van de truffel. De zware knoflookachtige geur bij beschadiging is opvallend.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Leonard Minkema; Martijn Oud