Hoe een klein kevertje het bos natuurlijker maakt

Zijn deze dode sparren een ramp voor de natuur? Nee, eerder het tegendeel. Zo’n natuurverschijnsel verhoogt juist de biodiversiteit in het bos. De dode bomen zorgen voor nieuwe open plekken in het bos, waardoor er meer zonlicht doordringt. Op die plekken leven meer soorten, niet alleen op de grond, maar ook op de bomen rond zo’n open plek. Vaak ook zeldzame soorten. Door het zonlicht warmt het hout op en ontstaat er een gunstig microklimaat. Dood doet leven.

De natuur grijpt zelf in

Wat hier gebeurt toont een prachtige manier van de natuur om een dominante boomsoort in het bos een toontje lager te laten zingen. Fijnsparren groeien immers gemakkelijk op onder andere bomen en weten die op termijn te verdringen door hun diepe schaduw. Zo’n donker bos is aanmerkelijk minder divers dan een afwisselend en meer open bos. Juist daarom worden in de Maashorst al sinds vele jaren open plekken gemaakt in de aangeplante monotone bossen. Daarnaast is de fijnspar een boomsoort van koudere gebieden in Noord- en Centraal-Europa, die hier groeit vanwege bosbouw. De natuur blijkt flink baat bij te hebben bij deze open plekken. Planten, mieren, insecten en vogels profiteren van die maatregelen. En nu doet droogte in samenwerking met een kevertje dit werk voor ons.

Al die dode sparren zorgen voor een mooi aandeel dood hout in het bos en zullen ook de nodige boktorren en paddenstoelen aantrekken. Hopelijk blijven de dode stammen nog lang staan. Staand dood hout trekt namelijk ook weer andere soorten aan dan liggend dood hout.

Natuurlijk heeft de droogte van 2018 ook wel degelijk haar keerzijde. In de Maashorst is het bijvoorbeeld nadelig voor de open gebieden. Poelen vallen droog en er groeien en bloeien minder kruiden. Dit is nadelig voor vlinders, bijen, kevers, amfibieën en vogels.

Het einde van de fijnspar?

Betekent de letterzetter het einde van de fijnspar? Dat zeker niet, want deze kever tast alleen volwassen sparren aan, maar laat jonge bomen ongemoeid. Bovendien is de letterzetter geen goede vlieger en legt hij niet zo gemakkelijk grote afstanden af. De percelen met fijnsparren liggen op de Maashorst op forse afstand van elkaar. Tegelijkertijd zijn onder meer zwarte spechten en grote bonte spechten al druk in de weer om de kevers en hun larven achter de schors vandaan te halen. De spechten zullen wel een goed broedseizoen hebben dit jaar. Als over enkele jaren de laatste kwijnende sparren het loodje hebben gelegd, dan volgen even later ook de meeste letterzetters bij gebrek aan voedsel. Als ze al niet door spechten zijn verorberd. Tegelijkertijd groeien tal van jonge fijnsparren aan de rand van de stervende bosjes. Die krijgen nu volop kansen om door te groeien. Het nieuwe bos staat er al.

Het mooie is dat deze situatie niet uniek is voor de Maashorst. Ook elders heeft de droogte van de afgelopen zomer geleid tot een sterke toename van letterzetters en sterfte onder fijnsparren. Ook daar komen meer open plekken in het bos en neemt de soortenrijkdom toe. Geen reden tot paniek dus, maar juist een kans om de natuurlijke processen die een bos verrijken te aanschouwen.

Tekst: Leo Linnartz, ARK Natuurontwikkeling
Foto's: Leo Linnartz, ARK Natuurontwikkeling; Marc Gottenbos