Bos van Kolham: van spookbos naar duurzaam gemengd bos

Sinds een aantal jaren heeft de Vereniging Dorpsbelangen Kolham een bos in bruikleen van Staatsbosbeheer. Het bij omwonenden populaire bos bij het Groningse dorp Kolham bestond grotendeels uit fijnspar en populieren. Snelgroeiende soorten, waarvan met name de fijnspar niet erg droogtebestendig is. Door de droogte is de fijnspar extra gevoelig geworden voor secundaire aantastingen, zoals de letterzetterkever.

Hoe het was: een gevaarlijk bos

De afgelopen jaren stortte het bos letterlijk in. Het was niet meer vitaal en het werd zelfs gevaarlijk om in het bos te lopen of te recreëren. Op verzoek van Dorpsbelangen werd Bosgroep Noord-Oost Nederland ingeschakeld om mee te denken over de toekomst van het bos. Jaap Roelofs, regiomanager bij de Bosgroep, hielp bij de plannen.
Jaap: “Na inventarisatie van het bos konden we helaas niet anders concluderen dan dat grootschalige kap noodzakelijk was. Daarom is vorig jaar, in 2022, een groot stuk bos met fijnspar gekapt. In één keer. Voorafgaand aan de kap, in de zomer van 2022, organiseerden we een bijeenkomst in een tent midden in het ingestorte bos. Daar hebben we kennis gedeeld en kennis gehaald. De samenvatting en opdracht naar de Bosgroep was: maak een beplantingsplan voor het nieuw te ontwikkelen bos, met dichtbij het dorp een zintuigenprikkelend deel met uitgangsprincipes 'kleur, smaak, geur en vorm' en soorten als wilde appel, hazelaar, tulpenboom, en walnoot. Verder weg van het dorp een natuurbos met soorten als eik, haagbeuk, linde en grove den. Midden in het bos moest een ontmoetingsplek komen, waar mensen kunnen afspreken om samen te wandelen."

"Door de bewoners er intensief bij te betrekken", vervolgt Jaap, "Is het een gedragen plan geworden waar bewoners, Staatsbosbeheer, provincie en gemeente zich goed in konden vinden. Het is een droevig gezicht in eerste instantie, zo’n groot stuk gekapt bos, maar het mooie is dat het kansen biedt om het bos weer vitaal en toekomstbestendig te krijgen. Het is nu de tweede keer dat het gebied wordt beplant, dertig jaar geleden was het nog landbouwgrond."

Hoe het is: al ruim 10.000 bomen geplant

De afgelopen weken hebben verschillende partijen meegeholpen met de aanplant van duizenden boompjes. In totaal staan er nu al ruim 10.000 jonge boompjes die het nieuwe bos moeten vormen. Zowel bomen en struiken voor het bos als laanbomen, die de paden markeren. Er is, in samenspraak met Dorpsbelangen, gekeken naar een menging van klimaatbestendige boomsoorten, soorten die rijkstrooisel hebben voor de bodem en soorten die bijdragen aan verbetering van de biodiversiteit. In totaal worden er meer dan veertig verschillende soorten geplant. Ook staan in het midden van het bos nu acht mammoetbomen in een cirkel, die als de ontmoetingsplek zullen gaan fungeren.
Jaap Roelofs: "Het bos is namelijk niet alleen een doel op zich, maar ook een middel om verschillende generaties mensen met elkaar te verbinden. Kolham is een dorp met een brede gemeenschapszin, veel creativiteit en het barst van de energie."

Niet alle (dode) bomen waren gekapt; met het oog op de Gedragscode soortenbescherming bosbeheer waren eerder al maatregelen getroffen om eekhoorn, sperwer en vleermuis te beschermen. Zo bleven bepaalde bomen staan.

Hoe het wordt: een mooi, divers en toekomstbestendig bos

Jaap Roelofs: “De boompjes zijn nu nog klein, maar moeten straks zelfstandig het bos gaan vormen. Enige nazorg is nodig om de groei van ongewenste soorten te beperken. De laanbomen krijgen nog extra water om ze door de, vaak droge, zomer te helpen. In tegenstelling tot fijnspar zijn de ‘smakelijke’ loofboomsoorten erg gewild bij reeën. Daarom is een tijdelijk raster geplaatst, zodat de jonge aanplant de eerste jaren ongehinderd boven de vraatgrens uit kan groeien. Op deze manier staat er over een aantal jaren weer een mooi en divers bos. Een bos dat hopelijk voor meerdere generaties plezier en ontspanning biedt en een impuls geeft aan de biodiversiteit. Wij blijven samenwerken met Dorpsbelangen. Volgend jaar wordt fase 2 ingeplant; nu is er drie hectare aangeplant, volgend jaar tien hectare. De Bosgroep zal de vereniging de komende jaren procesmatig en inhoudelijk begeleiden. De uitvoering van de nazorg zal door vrijwilligers uit Kolham zelf worden gedaan."

Samenwerking en financiering

Vereniging Dorpsbelangen Kolham, beheerder van het bos, kreeg steun van de Bosgroep bij de planning en uitvoering van de bosomvorming. De opbrengst van de houtoogst heeft de dorpsvereniging terug geïnvesteerd in de aanplant. De provincie Groningen droeg bij aan de financiering in de vorm van een subsidie. Een rapportage van de Bosgroep kan straks gebruikt worden voor de pilot dorpsbossen van de provincie, om meer dorpsbossen in de provincie Groningen te realiseren. Daarnaast hielp Trees for All met een gedeeltelijke financiering van de nieuwe aanplant, dankzij een donatie van een groene energieleverancier die ook vrijwilligers leverde. Ook een groep agrariërs uit de omgeving, van Agrarisch natuur en landschapsbeheer Slochteren, heeft zich ingespannen voor de aanleg van het bos. Er waren in totaal meer dan honderd vrijwilligers die hielpen met de aanplant. Samen hopen we zo van het gevaarlijkste spookbos van Groningen het meest gevarieerde en bijzondere bos van Groningen te maken!

Tekst: Bosgroepen
Beeld: Bosgroepen