Zeven redenen waarom wij vogels nodig hebben

1. Vogels en insecten in evenwicht

We zouden zo’n beetje kniediep door de insecten en andere kleine beestjes waden als er geen vogels waren. Vogels eten namelijk 400 tot 500 miljoen ton insecten per jaar! Denk aan de landbouwschade als dat allemaal bleef rondvliegen en -kruipen.

Alles in de natuur is in evenwicht. Ook de insecten en de insecteneters zijn met elkaar in evenwicht. Wordt dat verstoord, dan herstelt het zich weer, maar misschien niet op een manier die gunstig is voor ons. Alarmbellen gaan dus af wanneer we zien dat ergens de aantallen vogels of insecten ineens schrikbarend afnemen.

2. Vogels bestuiven planten

Denkt u bestuiving, dan denkt u waarschijnlijk bijen en vlinders. Klopt, maar, ook vogels zijn bestuivers. Vooral van bloemen die geen geur hebben, want voor vogels is zicht belangrijker dan reuk. Ongeveer 5% van de planten die mensen wereldwijd gebruiken voor voedsel of medicijnen wordt bestoven door vogels. Als die vogels verdwijnen, verdwijnen met hen de planten waarvan wij deels afhankelijk zijn.

3. Vogels verspreiden zaden

Vogels poepen de zaden uit bessen die ze eten gewoon weer uit, want ze kunnen die harde dingen niet verteren. Nu trekken vogels soms kleine, soms grote afstanden en verspreiden op die manier dus allerlei plantensoorten met hun uitwerpselen. Zo brengen ze planten terug naar plekken waar ze zijn verdwenen en dragen ze die over zee om nieuwe gebieden te koloniseren. Vogels geven zo vorm aan het plantenleven over de gehele wereld.

Belangrijk voor ons, want bossen, moerassen en graslanden zijn van invloed op mensen over de hele planeet, zelfs op honderden kilometers afstand. Ze slaan koolstof op, houden het klimaat stabiel, zorgen voor voldoende zuurstof in de lucht en transformeren verontreinigende stoffen in voedingsstoffen. Zonder vogels is het voortbestaan van deze ecosystemen in gevaar.

4. Vogels zijn de schoonmaakploeg van de natuur

Iets preciezer: gieren zijn de schoonmaakploeg van de natuur; de meest onderschatte en ondergewaardeerde vogelsoort. En dat terwijl ze de mensen beschermen tegen allerhande gruwelijke ziekten en plagen.

Gieren landen vaak al binnen een uur na de dood van een dier en eten het met huid en haar op. Zo voorkomen ze dat dodelijke ziekten zoals tuberculose zich ontwikkelen en onder mensen verspreiden. Minder efficiënte aaseters, zoals wilde honden of ratten, arriveren vaak later. En waren er geen gieren, dan steeg de ratten- en wilde hondenpopulatie gigantisch, met als gevolg de verspreiding van hondsdolheid en jaarlijks tienduizenden menselijke sterfgevallen.

5. Vogels houden koraalriffen in leven

Zonder vogels geen koraalriffen. Vooral zeevogels zorgen voor de bemesting van deze mariene ecosystemen. Zeevogels reizen honderden kilometers om zich in de oceaan te voeden met vis. Daarna keren ze terug naar hun koloniën en bedekken het land met dikke lagen vogelmest. Deze mest spoelt vervolgens de oceaan in en bevrucht nabijgelegen gemeenschappen, zoals koraalriffen.

Gaat het goed met de zeevogels, dan bloeien de koraalriffen en groeien de vissen. Goed voor de visserij, de veiligheid in de kustgebieden, de ontwikkeling van medicijnen en het toerisme. Gaat het slecht, dan stort het systeem in.

6. Vogels inspireren de wetenschap

Van de technologie van het vliegtuig tot de uitvinding van de rits (gebaseerd op de in elkaar passende weerhaakjes die veren hun stevigheid geven), mensen worden al eeuwenlang geïnspireerd door vogels. Ook waren vogels (de vinken van Darwin) de inspiratiebron voor de ontwikkeling van de evolutietheorie. Ze geven niet alleen onze uitvindingen, maar ook onze gedachten vorm.

Maar ze hebben een nog belangrijker rol: vogels zijn boodschappers die ons wat vertellen over de gezondheid van de planeet en onze eigen omgeving. Ze leven wereldwijd en reageren snel op veranderingen. Daarom zijn ze ons vroegtijdige waarschuwingssysteem als er ergens iets mis is. Daar moeten we dan wel wat mee doen natuurlijk.

7. Vogels zijn goed voor de gezondheid

Ten slotte: vogels zijn goed voor de gezondheid. Het horen of zien van vogels in tuin of natuur helpt herstellen na stress en ziekte. Vogels geven ons een extra zetje om naar buiten gaan voor wat zon in het gezicht of een korte wandeling. Ook goed voor de ogen, die wegkijken van het beeldscherm en daardoor ontspannen. Maar wat vooral gelukkig stemt: de ontroerende mooiheid van de natuur en het besef daarbij te horen. Onderdeel te zijn van alles wat leeft op aarde.

Tekst: Jeanet van Zoelen, Vogelbescherming Nederland
Afbeeldingen: Sacha Bijkerk (leadfoto: ijsvogel); Shutterstock; Jelle de Jong; Jasper de Ruiter