Zeer bijzondere Grote berkenrussula in een heel bijzonder seizoen

Na de warmste en droogste zomer sinds 1976 wordt het paddenstoelenseizoen van 2018 vooral gekenmerkt door een grillig patroon wat betreft de regio’s waar zwammen zich massaal lieten zien. Zo kon er eind augustus/begin september in de duinen van Noord- en Zuid-Holland genoten worden van een opbloei van paddenstoelen. Terwijl in diezelfde periode in het Rivierengebied veel bijzondere boleten te bewonderen waren. Daar was niets van te merken in provincies als Drenthe en Zuid-Limburg die er qua paddenstoelengenot bekaaid vanaf kwamen. Dit had alles te maken met de neerslagpatronen die dit jaar grilliger waren dan ooit, waardoor er de afgelopen periode grote verschillen waren in de hoeveelheid regen die verspreid over Nederland viel. Het kon gebeuren dat in een Drents dorp 40 millimeter regen viel, terwijl dat in de directe omgeving slechts een paar millimeter was.

Toch kan een voor paddenstoelen minder gunstige herfst bijzondere soorten opleveren. Neem alleen al de eerste Nederlandse waarneming van een purperen vlamhoed, afkomstig uit Azië.

Grote berkenrussula

Voorlopig de mooiste vondst voor mycoloog Rob Chrispijn van dit seizoen is die van de Grote berkenrussula (Russula intermedia) in de bossen ten zuidwesten van Vaals. Deze prachtige paddenstoel stond hier met drie exemplaren in de berm van de Epenerbaan, een steile weg die berucht is bij amateurwielrenners.

Zoals zijn naam aangeeft is de Grote berkenrussula een symbiont die uitsluitend bij berk wil groeien en dan alleen op meer of minder kalkhoudende bodems die weinig stikstof bevatten. Dat laatste kan de reden zijn dat deze russula op de Rode Lijst staat als uitgestorven. Net als veel andere soorten paddenstoelen is hij vermoedelijk niet bestand tegen de vermesting van ons milieu. Sinds 1968 werd hij dan ook niet meer in ons land waargenomen.

Met zijn grote oranjerode hoed en diepgele lamellen is de Grote berkenrussula een fraaie verschijning. Des te verheugender dat deze soort twee jaar geleden opeens weer opdook in een loofbos op kalkrijk leem ten zuiden van Winterswijk. Samen met de recente vondst in de bossen van Vaals is er misschien sprake van een lichte opleving, mogelijk een gevolg van minder stikstof in de atmosfeer.

Beide vondsten zijn grensgevallen: die bij Winterswijk lag zes kilometer van de Duitse grens, die bij Vaals één kilometer van de Belgische grens. De terugkeer van de Grote berkenrussula is dus nog wat aarzelend. Maar hoe dan ook gaat het om een zeer bijzondere soort in een bijzonder slecht seizoen.

Tekst en foto's: Rob Chrispijn, Nederlandse Mycologische Vereniging