Wilde kat wint het van de huiskat in Zuid-Limburgs bos

Zenderen via valeriaan

Tussen mei 2014 en september 2015 voorzagen onderzoekers in opdracht van ARK Natuurontwikkeling vijf wilde katten uit het Vijlenerbos van een gps-halsband met zender. Daarvoor lokten ze de dieren met valeriaan in een val. Aan de val was een alarm gekoppeld, zodat de onderzoekers binnen een half uur ter plekke konden zijn. Een van de onderzoekers, Jasja Dekker, vertelt: “Dan merk je wel dat dit echt ‘wilde’ katten zijn. Ze zijn schuw, ze blazen en als je niet oppast, gaan ze er als een haas vandoor.” De katten kregen bij een dierenarts onder narcose de gps-halsband om, om hun locatie en de activiteit te registreren. Vervolgens werden ze op de vanglocatie weer vrijgelaten.

Vijf wilde katten kregen zo een zender: drie volwassen mannetjes (WK1, WK2 en WK5), een volwassen vrouwtje (WK4) en een jonge kater (WK3). De onderzoekers gingen regelmatig met een peilantenne op zoek naar de dieren, vanuit een auto en zelfs een Cessna-vliegtuigje. Ze moesten binnen een paar honderd meter van de wilde kat komen om de GPS- posities te downloaden. En dat ’s nachts, omdat wilde katten overdag meestal rusten. Dekker: “Soms weet je dat ze vlakbij moeten zijn, maar je ziet ze gewoon niet. Na het terug loslaten hebben we de dieren dus nooit meer in het echt teruggezien. Intussen hebben we wel een enorm goed inzicht gekregen in hun leven.”

Cameravallen: veel minder huiskatten

De cameravallen die de onderzoekers ook in het Vijlenerbos plaatsten, krijgen regelmatig de gezenderde dieren voor de lens. Ook blijken er nog twee andere wilde katten rond te lopen. Verder ‘vangen’ de vallen nog andere zoogdieren, zoals dassen en verwilderde huiskatten. Het aantal huiskatten dat voor de cameraval loopt, blijkt in deze periode vijf keer zo laag als in 2010-2011, toen er nog geen wilde katten in het Vijlenerbos leefden. Ook zitten de huiskatten nu vooral in de delen van het bos waar de wilde katten niet komen. Het lijkt er dus op dat de wilde kat terrein verovert op de huiskat. Dat is goed nieuws: zo is de kans kleiner dat de dieren met elkaar kruisen, wat weer gunstig is voor het voortbestaan van de wilde kat.

Vooral in het bos

De wilde katten bewegen zich vooral binnen het Vijlenerbos met zijn vele bosmuizen, zo blijkt uit de gps-gegevens. Dekker: “Alle dieren die we vingen waren kerngezond en goed doorvoed, dus ze doen het prima hier.” De volwassen katers hebben de grootste actieradius: ze gebruiken vrijwel het hele bos. Het vrouwtje en de jonge kater beperken zich tot een klein gebied aan de noordpunt van het Vijlenerbos. Als de wilde katten zich al buiten het bos begeven, is dat meestal niet verder dan 50 meter uit de bosrand. En dan bij voorkeur in natuurlijk grasland met lekker veel veldmuizen, dus niet te intensief bemest of begraasd.

Hoorbare ribbeltjes op de weg

Regelmatig steken de dieren redelijk drukke wegen over. Opvallend genoeg maken ze nooit gebruik van de dassentunnel, waar wel regelmatig dassen, steenmarters, vossen en zelfs huiskatten doorheen lopen. Helaas werd de eerste gezenderde kater op 10 oktober 2014 dood aangetroffen, waarschijnlijk aangereden. Om aanrijdingen te voorkomen zijn er verschillende mogelijkheden, zoals borden en drempels. Het helpt ook om ribbeltjes aan te leggen, zodat auto’s beter hoorbaar zijn voor de katten. Op kleinere wegen is nachtelijke afsluiting of snelheidsbeperking een optie.

Verbindingen

De wilde kat rukt op in het bos, zo is inmiddels duidelijk. Om zijn verspreiding te helpen, zijn er goede verbindingen nodig tussen bossen: bosstroken, houtwallen, maar ook graften en holle wegen. Daar blijft ARK zich in Limburg voor inzetten. Andere bijzondere soorten als de boommarter, de hazelmuis en de grauwe klauwier profiteren graag mee van zulke verbindingen. De lynx en de wolf laten nog even op zich wachten, maar de wilde kat heeft zich als roofdier alvast definitief in ons land gevestigd. En dat is een aanwinst voor de Nederlandse natuur.

Meer informatie over de wilde kat is te vinden op www.ark.eu/wildekat.

De wilde katten van het Vijlenerbos - Onderzoek naar het terreingebruik in 2014-2015 is uitgevoerd door René Janssen (Bionet Natuuronderzoek), Jasja Dekker (Jasja Dekker Dierecologie), Jaap Mulder (Bureau Mulder-natuurlijk), Anke Brouns & Leo Linnartz (ARK). Het rapport is hier (pdf; 11,3 MB) te downloaden.

Tekst: Marjel Neefjes, Communicatiebureau de Lynx voor ARK Natuurontwikkeling
Foto: Karsten Reiniers, ARK Natuurontwikkeling