Massaal keizersmantels in de duinen

De keizersmantel was verdwenen uit Nederland, maar de laatste tien jaar wordt deze grote en opvallende parelmoervlinder steeds meer gezien. Vanaf 2010 zien we dat hij zich weer in de duinen vestigt. De aantallen zijn dit jaar wel erg hoog en meldingen van 10 of 15 vlinders bij elkaar zijn geen uitzondering. Vaak gaat het dan om plekken waar nectar te halen is. Zo worden de meeste keizersmantel in de AWD gezien op een paar veldjes waar duinkruiskruid staat. Deze bloeit net nu de keizersmantel haar piek heeft. Door de vele damherten is er verder in de AWD niet veel te halen, omdat veel van de nectarplanten worden weggegeten. Zo zijn er nauwelijks meer koninginnenkruid of akkerdistel bloeiend te vinden, maar duinkruiskruid is giftig en die laten ze staan. Vooral in de binnenduinrand kan de mobiele vlinder bovendien gemakkelijk uitwijken naar vlinderstruiken in tuinen, dus hij is niet alleen afhankelijk van het bloemenaanbod in de AWD zelf.

Het feit dat er, ook in de AWD, zoveel keizersmantels vliegen geeft aan dat de bosviooltjes, de belangrijkste waardplant voor de rupsen van de keizersmantel, blijkbaar nog voldoende aanwezig zijn en dus (nog) niet worden afgegraasd. Wellicht dat door de hoge hertendichtheid de groeiomstandigheden van deze viooltjes zelfs is verbeterd, doordat er meer licht op de bosbodem komt. Op termijn kan de vraat voor zowel de eiken, waarop de eitjes worden afgezet en waarop de rupsen overwinteren, als de viooltjes echter een bedreiging vormen, en daarmee ook voor de keizersmantel. Aan de waarnemingen uit 2017 kunnen we zien dat er in de duinen waarschijnlijk vijf plekken zijn waar populaties aanwezig zijn. Naast de AWD zijn er veel meldingen uit de aangrenzende Kennemerduinen en ook uit Meijendel, bij Den Haag. Boven het Noordzeekanaal lijken er twee vliegplaatsen te zijn in het Noordhollands Duinreservaat. In het binnenland is in ieder geval bij Winterswijk een voortplantingsplaats en komen er ook verspreide meldingen uit Zuid-Limburg.

Tekst: Michiel Wallis de Vries & Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling
Kaart: NDFF