Landplanten verdorren, waterplanten floreren en vissen zoeken een veilig heenkomen

Natuurvriendelijke en 'traditionele' oevers

FLORON inventariseert voor het tweede jaar op rij ongeveer honderd oevers door het hele land in opdracht van acht verschillende waterschappen, twee provincies en de STOWA. In de periode juni tot en met augustus worden water- en oeverplanten geïnventariseerd in zowel natuurvriendelijke als ‘traditionele’ oevers. We vergelijken een natuurvriendelijk ingerichte oever met een nabijgelegen traditionele oever om te onderzoeken wat voor effecten de herinrichting heeft op de biodiversiteit. Zo kunnen we concrete verbeterpunten benoemen ten aanzien van inrichting en beheer. RAVON onderzoekt welke soorten vissen en amfibieën gebruik maken van de natuurvriendelijke oevers. Enkele waterschappen bemonsteren daarnaast zelf de macrofauna (kleinere waterdiertjes, zoals waterkevers en jufferlarven). Zo krijgen we een goed beeld van de oevers en kunnen we (water)beheerders helpen om de ecologische waarde te optimaliseren.

Heel Nederland door

Terwijl veel landplanten langzaam verdorren, is dit de uitgelezen periode om water- en oeverplanten te inventariseren. De afgelopen weken hebben we in de provincies Utrecht, Noord-Holland, Gelderland, Overijssel en Friesland diverse prachtige oevers bezocht langs sloten, beken en kanalen. We willen het onderzoek graag verder uitbreiden naar andere delen van Nederland om de meerwaarde van natuurvriendelijke oevers completer in beeld te krijgen. Zo zijn we dit jaar gestart met het onderzoeken van oevers in Noord-Brabant bij waterschap Brabantse Delta. Deze gegevens dragen onder andere bij aan een beter beeld van de meerwaarde voor wateren op zandgronden.

Leuke vondsten

Veldonderzoeker Thomas Kroon van FLORON wordt regelmatig verrast door de planten die hij tijdens het veldwerk tegenkomt. “Naast veelvoorkomende soorten als Moerasandoorn (Stachys palustris) en Gele plomp (Nuphar lutea), heb ik tot nu toe ook minder algemene soorten als Krabbenscheer (Stratiotes aloides), Puntig fonteinkruid (Potamogeton mucronatus) en Waterscheerling (Cicuta virosa) aangetroffen. In een ondiepe waterzone achter een beschoeide vooroever in Friesland, vond ik binnen een paar meter maar liefst vijf verschillende soorten fonteinkruiden! Ook hebben we al veel bloeiende kranswieren en glanswieren gezien dit jaar.” Dit zijn geen vaatplanten, maar macroalgen (meercellige algen die je met het blote oog kunt zien) die op planten lijken. Het zijn veelal pioniersoorten die over het algemeen indicatief zijn voor een betere waterkwaliteit.

Veldonderzoekers van RAVON bevissen op dit moment de oevers ook voor het tweede jaar. “Op het gebied van vissen zijn er sterke verschillen met vorig jaar te zien. Door het extreme weer vangen we in sommige oevers minder en in andere oevers juist meer vissen tussen de planten”, aldus Fabian Smith van RAVON. "In locaties met (erg) ondiep water is het nu erg warm en het zuurstofgehalte is er (zeer) laag. Dit is gevaarlijk voor de meeste vissen en op een aantal van deze locaties vangen we nu ook minder vis. Als het waterpeil op deze locaties nog verder zakt kunnen ze zelfs massaal sterven.

In tegenstelling tot deze ondiepe wateren, hebben we dit jaar in een aantal relatief open en diepere wateren juist meer vis in de natuurvriendelijke oevers aangetroffen. Vissoorten als Kleine modderkruiper (Cobitis taenia), Ruisvoorn (Scardinius erythrophthalmus), Snoek (Esox lucius), Vetje (Leucaspius delineatus) en Bittervoorn (Rhodeus amarus) zoeken de schaduw op van de weelderige begroeiing, mits daar ook voldoende zuurstof aanwezig is natuurlijk.”

Ga kijken!

Wilt u de diversiteit aan planten in natuurvriendelijke oevers zelf beleven? Of zelf een bijdrage leveren aan het onderzoek naar de verschillen tussen natuurvriendelijke en ‘traditionele’ oevers? Neem dan een kijkje op www.floron.nl/natuurvriendelijkeoevers of neem contact met ons op via info@floron.nl en bezoek de komende weken zelf één van die prachtige oevers bij u in de buurt. We zijn onder andere benieuwd naar wat u van de oever vindt, mooi of lelijk, en wanneer men de oever bij u in de buurt precies maait of uitbaggert. Geef het door, zo kunnen we samen de Nederlandse wateren nog mooier maken!

Tekst: Thomas Kroon, Michiel Verhofstad & Jeroen van Zuidam, FLORON en Fabian Smith & Martijn Schiphouwer, RAVON
Foto’s en tekeningen: Michiel Verhofstad; Thomas Kroon; Fabian Smith