Planten spotten in de file

Pekelen

Vanaf de jaren zestig wordt er in de winter langs de snelwegen zout gestrooid om de gladheid te bestrijden. In de middenbermen, waar het zout van twee kanten komt, dwarrelt het meeste zout neer. Ook onderaan hellende wegoppervlakken bij op- en afritten, waar over het wegoppervlak afstromend water zich ophoopt, kunnen de zoutconcentraties flink oplopen. De meeste planten kunnen slecht tegen zout, ze krijgen bij hoge concentraties problemen met de vochthuishouding en verdrogen. Op plekken met hoge zoutconcentraties kunnen alleen enkele zouttolerante planten zich handhaven.

Binnenlandse kustmilieu’s

Enkele zouttolerante kustsoorten hebben de nieuwe binnenlandse zilte milieu’s weten te bereiken en zich langs vele kilometers snelweg weten te vestigen. Twee voorbeelden zijn Deens lepelblad en Engels gras. Op hun verspreidingskaartjes is de binding met het snelwegennet duidelijk zichtbaar. Het Deens lepelblad groeide oorspronkelijk in hoofdzaak op zandige standplaatsen in de kuststrook. Inmiddels heeft het zich langs bijna al onze snelwegen weten te verspreiden. In het vroege voorjaar (april), kleuren vele kilometers middenberm wit door deze plant. Het Engels gras groeit van nature op kwelders. De rozerode bloeiwijzen zijn tegenwoordig in mei een opvallende verschijning langs de A50 op de Veluwe en langs de A1 in Salland en Twente.

Omdat maar weinig andere planten zich op deze zoute standplaatsen kunnen handhaven, komen beide soorten plaatselijk massaal voor en dankzij hun opvallende bloei zijn ze ook vanuit een rijdende auto makkelijk te spotten. Minder opvallend zijn het Stomp kweldergras en het tegenwoordig zeer algemene Hertshoornweegbree. Beide soorten worden in het binnenland vooral langs wegen aangetroffen.

Afwijkend biotoop

Het weglichaam bestaat veelal uit aangevoerd zand. Het droge en voedselarme zandlichaam verschilt qua biotoop vaak aanzienlijk van de directe omgeving van de weg. In gemaaide bermen buiten de pekelzone kunnen daardoor zeldzame soorten voorkomen die in de directe omgeving geheel ontbreken. Voorbeelden zijn Bieslook langs de A50 in de Betuwe of Bijenorchis langs de A58 in Zeeland.

Veilig tussen de vangrail

Een nieuwkomer in de middenberm is de Gevlekte scheerling. Deze forse, witbloeiende, tweejarige schermbloem is de laatste decennia in de zuidelijke helft van het land in de bloeitijd (eind mei-begin juni) een opvallende verschijning in de middenberm geworden. De soort profiteert waarschijnlijk van het extensieve beheer tussen de vangrail.

Enkele exoten blijken zich eveneens tussen de vangrails thuis te voelen. De Hemelboom vestigt zich meestal op droge, stenige plekken en is in de zuidelijke helft van het land vaak tussen de vangrail te vinden. Bij onze zuiderburen vormt deze soort plaatselijk al een nagenoeg ondoordringbare 'muur' in de middenberm.

De Bastaardduizendknoop en de Rimpelroos zijn voorbeelden van andere exoten die lokaal haarden vormen in de middenberm. Deze soorten verspreiden zich vooral vegetatief en hebben zich waarschijnlijk in de middenberm weten te nestelen doordat wortelfragmenten met het zand van het zandlichaam zijn aangevoerd. Een exoot die zich door middel van zaden sinds de jaren 90 van de vorige eeuw in veel middenbermen gevestigd heeft, is het uit zuidelijk Afrika afkomstige Bezemkruiskruid. In de nazomer kleuren veel middenbermen geel met deze soort.

Tekst: Nienke Torensma en Ruud Beringen, FLORON
Foto's: Nienke Torensma (leadfoto: Engels gras); Ruud Beringen
Kaarten: NDFF