Konijnenstand opnieuw in een dip

Verschillende terreinbeheerders voeren sinds 1984 tellingen uit aan konijnen in de duinen; sinds 2005 coördineert de Zoogdiervereniging dit vanuit het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). Op vaste routes worden jaarlijks in voor- en najaar meerdere tellingen verricht.

Vastelandsduinen versus Waddenduinen

Opvallend is dat de trend in de vastelandsduinen anders is dan in de Waddenduinen. In de vastelandsduinen zien we in de laatste 10 jaar een sterke afname in de konijnenstand; in de Wadden is er juist sprake van een matige toename in deze periode, met enkele pieken en dalen. Mogelijk kunnen ziekten de Wadden vanwege hun geïsoleerde ligging minder eenvoudig bereiken. Al wordt verwacht dat RHDV-2 uiteindelijk ook daar zal toeslaan. Binnen de vastelandsduinen lijkt de konijnenstand in de kop van Noord-Holland het zwaarst getroffen. Ten noorden van Egmond bedraagt het aantal aangetroffen konijnen in sommige gebieden nog maar enkele procenten van de aantallen bij de start van de tellingen in 1984. 

Effecten van afname van de konijnenstand

Het konijn speelt een belangrijke ecologische rol. Het is een belangrijke prooisoort voor een scala aan roofdieren zoals vos; verschillende marterachtigen zoals hermelijn; en roofvogels zoals havik, oehoe en buizerd. Daarnaast zorgt het konijn vanwege zijn graaf- en graasactiviteiten voor een verscheidenheid aan micromilieus waarvan veel planten, insecten en vogels profiteren. Een afname in de konijnenstand kan hierdoor dus een afname van de biodiversiteit tot gevolg hebben.

Oude en nieuwe konijnenziekten

Al jaren zijn ziekten als Myxomatose en RHDV-1 bekend. Myxomatose is vanaf 1953 in Nederland bekend en zorgde voor een decimering van de konijnenstand. Tegenwoordig zijn konijnen beter tegen deze ziekte bestand en sterven niet meer alle besmette dieren. RHDV-1 is in Nederland bekend vanaf 1990 en zorgde eveneens voor een afname van de konijnenpopulaties. Ook voor deze ziekte lijkt er resistentie op te treden waardoor  konijnenpopulaties zich afgelopen jaren herstelden. RHDV-2 wordt sinds 2015 in Nederland aangetroffen; uit onderzoek in Frankrijk blijkt dat 5 tot 75 procent van de konijnen na besmetting aan deze ziekte bezwijken. Wel wordt verwacht dat konijnen op termijn ook voor deze ziekte resistentie op zullen bouwen. Inmiddels zijn de jaarlijkse voorjaarstellingen begonnen; we zijn benieuwd wat die gaan opleveren.

Tekst: Vilmar Dijkstra, Zoogdiervereniging & Tom van der Meij, Centraal Bureau voor de Statistiek
Foto’s: Tim Hofmeester