Bont zandoogje: van bosvlinder naar tuinvlinder

Tijdens het mooie weer afgelopen weekend zijn er al wat bont zandoogjes gezien, maar het bleef bij enkele tientallen. De komende tijd gaat deze vlinder veel meer gezien worden. Tegenwoordig is hij eigenlijk overal in Nederland te vinden, hoewel de dichtheid in de open graslandgebieden in Friesland en Noord-Holland laag is. Dat ze zo wijd verbreid zijn, is nog niet zo lang het geval. Als we de kaartjes van de periode 1993 tot en met 1997 vergelijken met die van 2013 tot en met 2017, zien we een hele sterke toename. Nu zijn er tegenwoordig met de digitale invoerportalen veel meer waarnemingen dan in die eerste periode. De verspreiding was echter ook in de negentiger jaren goed bekend; het kaartje hieronder geeft daar een reëel beeld van. Vroeger was het bont zandoogje een echte bosvlinder: hij bezette daar zonnige plekjes op bospaden en open plekken in het bos. De laatste jaren wordt hij ook veel in open gebied gezien, hoewel er wel altijd bomen en struiken in de buurt moeten zijn.

Op de Landelijke dag van De Vlinderstichting afgelopen maart was er een interessante bijdrage van Professor Hans Van Dyck van de Universiteit van Louvain in België. Daar hebben ze veel onderzoek gedaan naar het bont zandoogje. Onderzoekers zijn bij wijze van spreken in de huid van de vlinder gekropen om te kijken welke eisen hij stelt aan zijn omgeving. Daarbij hebben ze ook gekeken naar bont zandoogjes uit het bos en bont zandoogjes uit opener gebieden. Het blijkt dat het verschillende typen zijn, met andere eigenschappen. Zo zijn de vlinders uit open gebieden veel zwerflustiger en oriënteren ze zich ook anders dan de bosvlinders. Bont zandoogjes, zowel de bos- als de openlandvlinders, hebben een boeiend gedrag, dat we nu dus ook in onze tuinen kunnen waarnemen. De mannetjes bezetten daar een plekje waarvandaan ze alle andere mannetjes fel achtervolgen en wegjagen. Soms gaan de twee vechtersbazen wel vijftig meter de hoogte in. Een vrouwtje dat in het territorium komt, jagen ze uiteraard niet weg: dat is van harte welkom. Zij zal, na de paring, haar eitjes afzetten op allerlei grassen. Hieruit komen in juni de nakomelingen tevoorschijn. Ook in de nazomer verschijnt er nog een generatie, wat betekent dat bont zandoogjes van april tot en met oktober te zien zijn.

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting
Kaartjes: NDFF