Dood hout leeft

Drie weken geleden publiceerde de International Union for Conservation of Nature (IUCN) de nieuwe Europese Rode Lijst van doodhoutkevers. Van de 93 bedreigde Europese soorten komen er slechts vier in Nederland voor. Daarvan zijn er ook nog eens twee alleen bekend van historische waarnemingen. Dat lijkt goed nieuws, maar het betekent feitelijk dat de doodhoutfauna in Nederland in vergelijking met andere Europese landen relatief arm is.

Naar schatting veertig procent van de totale bosfauna in Nederland is gebonden aan dood hout. Daaronder bevinden zich onder andere circa 750 keversoorten waaronder de Europees beschermde vermiljoenkever en het vliegend hert. Maar dood hout is niet alleen voor kevers belangrijk. Ook voor bijvoorbeeld een groot aantal soorten mieren, vliegen, wantsen, wespen, vlinders, pissebedden, springstaartjes, vleermuizen, vogels, paddenstoelen, mossen en korstmossen is dood hout van levensbelang. En daar komen de talrijke soorten die dood hout gebruiken voor hun overwintering nog eens bij.

Nederland is in de recente historie altijd arm aan bossen geweest en de bossen die er waren, werden en worden intensief beheerd. Bomen hebben nooit de kans gekregen oud te worden, waardoor veel soorten van echte oerbossen, de zogenaamde 'oerbosrelictsoorten', vrijwel geheel ontbreken in Nederland. Sinds de jaren 1980 is het bosbeheer wel enigszins verbeterd en wordt minder (dood) hout uit de bossen verwijderd. Dit heeft er de afgelopen jaren onder andere toe geleid dat onze bossen door een aanzienlijk aantal voor Nederland nieuwe doodhoutkeversoorten is gekoloniseerd, een bewijs dat meer dood hout op termijn tot een grotere biodiversiteit leidt.

Op dit moment zijn er helaas toch opnieuw zorgpunten voor de bosfauna. Voor het eerst in lange tijd is het areaal bos in Nederland weer gekrompen. Door de afname van subsidies en de slechtere financiële situatie bij terreineigenaren in combinatie met de toegenomen vraag naar houtproducten vindt er meer houtoogst plaats. Daardoor zijn de kansen voor dood hout in natuurgebieden weer aan het slinken. Ook wordt momenteel in Nederland weinig onderzoek gedaan naar de doodhoutfauna om die nu en later goed te kunnen evalueren. En dat terwijl er in de aangrenzende deelstaten in Duitsland en in België recent juist veel onderzoek is gedaan naar deze groep.

Om ooit een ‘volwaardige’ Nederlandse bosfauna te bereiken, zouden dood hout en oude bomen veel meer aandacht moeten krijgen. EIS Kenniscentrum Insecten heeft daarom besloten, met het project 'Dood hout leeft', dood hout opnieuw op de agenda te zetten. De komende jaren zal de huidige kennis over de ongewervelde doodhoutfauna in Nederland gebundeld worden en zal nieuwe kennis worden vergaard. De binnen het project verzamelde informatie zal op allerlei manieren verspreid worden.

Tekst: Ed Colijn & Jinze Noordijk, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto’s: Jinze Noordijk