Jaar van de Huiszwaluw op zoek naar huisvriend

De huiszwaluw is een echte cultuurvolger. Hij ‘plakt’ zijn nesten aan huizen en gebouwen, en leeft in Nederland altijd dichtbij mensen. Sinds 1970 is het aantal broedvogels in Nederland afgenomen van 450.000 naar circa 75.000. Daarom staat de huiszwaluw op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Waarschijnlijk als gevolg van de enorme afname van het aantal insecten zijn insecteneters, zoals de huiszwaluw, zo sterk achteruit gegaan. Vreemd genoeg lijkt het erop dat de huiszwaluwen momenteel wel genoeg voedsel vinden om hun jongen groot te brengen, want sinds de eeuwwisseling is de populatie weer licht toegenomen.

De exacte oorzaken voor zowel de historische afname als de recente toename zijn niet geheel duidelijk. Een van de redenen voor Sovon en Vogelbescherming om 2018 tot Jaar van de Huiszwaluw uit te roepen. Jip Louwe Kooijmans zet zich namens Vogelbescherming al jaren in voor de huiszwaluw.

Wat moet het ‘Jaar van de Huiszwaluw’ opleveren?

“We willen de vinger krijgen achter die grote populatiecrash van de huiszwaluw. We tasten daarover deels in het duister. Zonder exacte kennis van de oorzaken, kunnen we die prachtige huiszwaluw niet goed helpen de weg omhoog weer te vinden.”

Hoe gaan jullie dat doen?

“Met onder meer een groot onderzoek naar de broedbiologie van de huiszwaluw. Het is een echt citizen science-project, iedereen kan meedoen. Je kunt bijvoorbeeld een kolonie nesten volgen en daar wekelijks verslag van doen. Of je kunt bij jou in de buurt een kolonie huiszwaluwen tellen. Wil je meedoen, kijk dan op www.jaarvandehuiszwaluw.nl. Maar we gaan ook met wetenschappers aan de slag. Zo komt er een groot symposium waarbij onderzoeksresultaten worden gedeeld en geanalyseerd.”

Wat maakt de huiszwaluw zo bijzonder?

“De huiszwaluw leeft heel dicht bij mensen; letterlijk onder hetzelfde dak. Kolonies met nesten zijn vaak heel zichtbaar. En huiszwaluwen zoeken voedsel in een straal van ongeveer 500 meter rond hun nestplaats. Zo kun je dus ook het gedrag mooi volgen. Van de bouw van het nest tot het uitvliegen van de jongen. Je ziet hoe hard ze moeten werken om jongen groot te krijgen. Huiszwaluwen eten enorme hoeveelheden muggen en andere vliegende insecten. Een huiszwaluwpaar met jongen vangt 9000 insecten per dag!

Maar ondanks dat ze al eeuwen zo dicht bij ons zijn, is hun leven deels nog een mysterie. We weten bijvoorbeeld niet precies waar ze in de winter in Afrika naartoe vliegen. Vermoedelijk verblijven ze in het Kongobekken en komen ze de hele winter niet aan de grond. Maar het is speculeren."

Kun je zelf iets doen om de huiszwaluw te helpen, los van het onderzoeksproject?

“Je kunt huiszwaluwen helpen met kunstnesten onder je dakrand. Het aantal woningen in Nederland is sinds 1950 verdrievoudigd, potentiële nestplaatsen genoeg. Toch is het aantal huiszwaluwen in ons land gehalveerd. Geschikt nestmateriaal als leem en klei is niet meer zomaar voorhanden. Zo wordt het voor huiszwaluwen steeds moeilijker een stevig nest te maken.

Een kunstnest is dan een uitkomst. Voorwaarde is wel dat je in een buurt woont waar al huiszwaluwen voorkomen, anders hang je ze voor niks op. Zo’n kunstnest kost slechts een tientje en is gemakkelijk te bestellen in de webshop van Vogelbescherming.

Als je liever geen kunstnesten ophangt, kun je huiszwaluwen ook helpen met een plek in je tuin waar ze leem en klei kunnen verzamelen. Een modderpoeltje dus, waar ze de 1000 modderbolletjes kunnen vinden waarmee huiszwaluwen hun nest fabriceren.”

En als je geen gevel of tuin hebt, wat kun je dan doen?

“Word een ambassadeur voor de huiszwaluw in je eigen straat of wijk! We willen dit jaar de huiszwaluw met een charmeoffensief bekender en geliefder maken. Jonge huiszwaluwen in het nest zijn veelpoepers en daardoor verwijderen sommige huiseigenaren na het broedseizoen de nesten. Maar we willen die mensen laten zien hoe uniek het is om nestelende huiszwaluwen onder je eigen dak te hebben. De poepoverlast is overigens eenvoudig te voorkomen door een plankje op te hangen.”

Maar hoe krijg je mensen zo ver dat ze naar je willen luisteren?

“Een vriendelijk gezicht en duidelijke informatie doen wonderen. We hebben een folder gemaakt voor huiseigenaren met nestelende huiszwaluwen. Het helpt als zij begrijpen hoe bijzonder de huiszwaluw is en hoe ze leven. Zo hopen we dat bewoners de huiszwaluwen in hun hart sluiten en inzien hoe bijzonder het is dat deze vogel juist hun dakrand heeft uitgekozen. Hoe meer mensen dat doen, hoe beter het is voor de soort. Hij moet van de Rode Lijst af.”

Meer informatie

• Nieuwe folder met tips om huiszwaluwen te helpen, voor jezelf of iemand met een kolonie aan huis. Vraag de folder hier aan.
• Website Jaarvandehuiszwaluw.nl
• Kort filmpje met tips om te huiszwaluw te helpen
• Brochure ‘Huiszwaluwbescherming in de praktijk’
• Prettig leesbaar is het boek ‘Zwaluwen van Gaast’ waarin hoogleraar en trekvogelspecialist Theunis Piersma het wel en wee van de huiszwaluwen in en om zijn huis beschrijft.
• Nog nooit een huiszwaluw gezien? Ga mee op excursie tijdens de Nationale Vogelweek. Dit jaar is er extra aandacht besteed voor de huiszwaluw tijdens veel Vogelweek-excursies. Je kunt alle excursies vinden via Vogelweek.nl.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Jelle de Jong; Jan Lok