Voorlopig rust vlinderoverwinteraars

De vier vlinderoverwinteraars zijn dagpauwoog, kleine vos, citroenvlinder en gehakkelde aurelia. Ook blijven de laatste tijd regelmatig atalanta’s in Nederland overwinteren, maar deze houden geen echte winterslaap. Dat betekent dat een kort moment van hogere temperatuur deze vlinder actief kan maken. We zagen dan ook vorige week incidentele meldingen van rondvliegende atalanta’s. Als deze vlinders bloeiende planten of rottend fruit vinden, dan kunnen ze dat moment van activiteit gebruiken om wat reservestoffen binnen te krijgen en is de kans groter dat ze deze winter uiteindelijk overleven. Het gebrek aan flinke (nacht)vorst heeft ertoe geleid dat veel van de atalanta’s die zijn begonnen aan de winter nu nog steeds leven. Juist doordat ze geen winterslaap houden, zijn ze gevoelig voor echte vorst. Een graad of drie tot vier zullen ze best aankunnen, maar als het meer dan acht graden onder nul wordt krijgen ze het lastig.

De vier andere soorten houden wel een winterslaap waardoor ze veel beter tegen lage temperaturen kunnen. Tien of zelfs twintig graden vorst kunnen ze aan. Ze zijn helemaal in rust en hebben hun metabolisme op een zeer laag niveau gezet. Daarnaast hebben ze vocht uit hun lijf verwijderd en een soort antivries aangemaakt. Daarmee kunnen ze goed tegen de kou, maar zo diep in winterslaap komen kost wel flink wat energie. Als ze vervolgens een koude winter doormaken en in maart, als het warmer wordt, weer uit hun winterslaap ontwaken is dat geen probleem. Als ze echter tussendoor twee of driemaal, getriggerd door hoge temperaturen, ontwaken raken ze uitgepunt en sterven. Tijdens de warme dagen in januari werden er niet veel vlinderoverwinteraars actief gezien. Waarschijnlijk had dat te maken met het feit dat de temperaturen weliswaar vrij hoog waren, maar dat het verder sombere en bewolkte dagen waren, waardoor vlinders blijkbaar minder werden getriggerd om wakker te worden. Ze wachten de komende weken rustig in winterslaap de kou af en als er begin maart een mooie zonnige dag is met een temperatuur van een graad of 13, komen de citroenvlinders en dagpauwogen vast tevoorschijn.

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting