Eekhoorns druk met het aanleggen van voedselvoorraden

Dit jaar zijn er redelijk veel tamme kastanjes, hazelnoten en beukennootjes. Dat zijn precies de noten die eekhoorns graag verzamelen voor in de winter. Naast noten verzamelen ze ook dennenappels en bepaalde soorten paddenstoelen. De eekhoorns verstoppen de paddenstoelen op een droge plek boven de grond; de rest ondiep in de grond of in de strooisellaag. Daarbij leggen ze één tot vijf items bij elkaar. Het terugvinden van het verstopte voedsel gebeurt in een combinatie van geheugen en geur, maar het kan zijn dat ze een deel niet meer terugvinden. Enerzijds doordat de eekhoorn het echt niet meer weet; anderzijds omdat andere dieren er al mee vandoor zijn gegaan. Zo zie je soms gaaien en eksters de drukke eekhoorns in de gaten houden. Als ze zien dat een eekhoorn voedsel verstopt, pikken ze dat in zodra hij zijn hielen heeft gelicht. Ook muizen zullen een deel van het verstopte voedsel vinden en meenemen. Zo zie je maar dat het leven van een eekhoorn niet zo eenvoudig is. Gelukkig blijft het grootste deel van het verstopte voedsel voor de eekhoorn zelf beschikbaar. Dat hebben ze ook wel nodig om een betere kans te maken om de winter door te komen.

Bij de tellingen die de Zoogdiervereniging jaarlijks organiseert en waarbij onder andere de eekhoorn wordt gevolgd, valt het op dat er pieken en dalen in de aantallen voorkomen. Pieken volgen na een herfst met veel noten. Dalen volgen na een herfst met weinig noten. Daarbij speelt de conditie van de dieren een belangrijke rol. Na een goede herfst met veel noten komen de eekhoorns in een goede conditie, waarbij ze zowel een grotere kans maken om de winter door te komen, als om zich succesvol voort te planten. De eerste nesten zijn dan eind januari en begin februari te verwachten. Later in het voorjaar volgt dan vaak een tweede nest. Zijn er weinig noten, dan wordt de conditie minder goed en zijn de dieren vatbaarder voor ziekten. Hierdoor is de kans om de winter te overleven kleiner. Hebben ze ondanks een slechtere conditie toch de winter overleefd, dan is de kans nog steeds kleiner dat ze zich aan het eind van de winter succesvol voortplanten. Doorgaans krijgen deze dieren dan nog wel een nest jongen later in dat jaar.

Over 2017 is er nog geen beeld hoe de populatieontwikkeling is geweest. Die gegevens moeten nog verwerkt worden. In 2016 is het aantal getelde eekhoorns in Nederland ten opzichte van 2015 licht vooruitgegaan. Over de gehele periode dat het aantal eekhoorns wordt geteld (1996-2016) is er echter nog sprake van een matige afname. Het notenarme najaar van 2012 en de lange koude winter van 2012/2013 heeft voor een flinke afname gezorgd, waar de populatie nog niet van is hersteld. Afgelopen jaren zijn er bijna jaarlijks goede notenjaren geweest, maar is het herstel te gering geweest. In 2014 en 2015 werd er sterfte door toxoplasmose geconstateerd en dat heeft mogelijk dat herstel in de weg gestaan.

Tekst: Vilmar Dijkstra, Zoogdiervereniging
Foto's: Boudewijn van Baalen; Louis de Breet