Al 74 essen vermeerderd die mogelijk resistent zijn tegen essentaksterfte

Vanwege de essentaksterfte, veroorzaakt door de invasieve schimmel vals essenvlieskelkje (Hymenoscyphus fraxineus), wordt de inheemse gewone es (Fraxinus excelsior) bedreigd. Niet alle essen zijn gevoelig voor de ziekte; een fractie van alle essen lijkt zelfs na zeven jaar essentaksterfte in Nederland nergens last van te hebben. Het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (CGN) hoopt voor eind 2018 tweehonderd van deze gezonde bomen te verzamelen voor het behoud van de es.

Vermeerderen es

Uit de ruim 400 meldingen die via Essentaksterfte.nu de afgelopen maanden zijn doorgegeven, zijn gezonde exemplaren geïdentificeerd die tussen vele dode en aangetaste essen staan. Deze bomen hebben een hogere kans om resistent of tolerant tegen de schimmel te zijn. Er zijn 74 essen geselecteerd om vermeerderd te worden, voornamelijk uit Flevoland, Gelderland en Noord-Limburg. Tussen de 74 zitten ook de drie beste bomen uit de genenbank en een aantal uit de proefvelden. Om snel meerdere boompjes te krijgen met dezelfde eigenschappen is ervoor gekozen om de bomen door middel van een vorm van enten, ‘oculeren’, te vermeerderen. Dit wordt ook wel oogenten genoemd, waarbij de ogen (oculus) de zwarte knoppen van de es aanduiden. In de periode eind juli tot en met medio augustus hebben we twijgen met blad verzameld uit de kroon van de gezonde essen.

De verzamelde takken gaan naar boomkweker Adriaan Schalk waar per boom twaalf knoppen op twaalf onderstammen worden gezet. Deze knoppen lopen snel uit en volgend jaar zijn de 12 boompjes van iedere geselecteerde es al circa anderhalve meter hoog. Deze boompjes worden getest op resistentie tegen de essentaksterfte.

Geef waarnemingen door van mate van aantasting

Voor de toekomst van de es is het van belang om een grote ‘pool’ van weinig vatbare bomen te selecteren, zodat er een hoge genetische diversiteit wordt gewaarborgd. Om aan de 200 beoogde essen te komen moeten er nog 126 geselecteerd en vermeerderd worden. Hiervoor vraagt het CGN waarnemingen door te geven van de mate van aantasting door essentaksterfte via Essentaksterfte.nu. U kunt uw waarneming anoniem doorgeven of met uw Nature Today-account. Met een account kunt u uw eigen waarnemingen later nog terugkijken. Heeft u nog geen account dan kunt u die hier aanmaken.

• Essentaksterfte is eenvoudig te herkennen. Op deze pagina vindt u meer informatie over hoe u essentaksterfte kunt herkennen.
• Op deze pagina staat uitgelegd hoe u de es herkent.

Tekst: Paul Copini en Joukje Buiteveld, Centrum voor Genetische Bronnen Nederland, Wageningen Environmental Research en Arnold van Vliet, Wageningen University
Foto's: Steven Venema; Paul Copini
Kaart: Essentaksterfte.nu