De eerste berken bloeien al; mensen gevoelig voor berkenpollen opgelet

Uit waarnemingen en analyses van De Natuurkalender van Wageningen University blijkt dat de natuur momenteel recordvroeg tot ontwikkeling komt. Het volgt op de recordwarme februari, die een gemiddelde temperatuur had van 8,2 °C. De kans is groot dat ook maart de warmste ooit gaat worden met een gemiddelde temperatuur van misschien wel 9,0 °C. Door deze warme winter komen bloemen en planten vele weken eerder in bloei en blad dan dat ze vijftig jaar geleden deden. Zo bloeien de eerste pinksterbloemen al, komen de witte paardenkastanjes in blad en ontwikkelen de bloemknoppen van de paarse sering en wilde lijsterbes zich snel.

Berken zeer vroeg in bloei

De afgelopen week kwamen ook de eerste berken in bloei en in blad, vooral in het zuiden en oosten van het land. Bij berken vallen de bladontplooiing en de start van de bloei vrijwel gelijk. Bij de pollentellingen van zowel het Leids Universitair Medisch Centrum als het Elkerliek Ziekenhuis in Helmond werden afgelopen dinsdag bij de wekelijkse pollentelling nog geen berkenpollen aangetroffen. Dat zal komende dinsdag waarschijnlijk anders zijn. Door de zeer warme week voor de tijd van het jaar hebben de bomen zich snel ontwikkeld. Voor de komende week worden temperaturen verwacht, die vijftig jaar geleden normaal waren voor half mei. De ontwikkeling van de berken zal dus op volle snelheid door gaan. Het Europese pollenvoorspelmodel SILAM berekent voor dinsdag 19 maart pollenconcentraties die op kunnen lopen tot honderden pollen per kubieke meter lucht. Dat zou zeer hoog zijn voor de tijd van het jaar. 

Concentratieverhogende weersomstandigheden

Er wordt relatief weinig neerslag verwacht in de komende week waardoor de pollen die in de lucht komen niet gelijk weer uitspoelen. Doordat de temperatuur zo hoog ligt, is er een risico dat relatief veel bomen tegelijk in bloei komen, wat tot hogere pollenconcentraties kan leiden.

Het bloeiseizoen zal, als de hoge temperaturen aanhouden, minder uitgerekt zijn in vergelijking met een kouder voorjaar. Het is natuurlijk nog even afwachten hoe lang het berkenpollenseizoen precies zal duren. Gemiddeld duurt het berkenpollenseizoen 35 dagen maar de laatste jaren vaak maar 21 tot 24 dagen. Daarbinnen zijn er waarschijnlijk wel piekdagen waarop de pollenconcentratie zeer sterk op kan lopen. Dat zijn de dagen waarop de meeste overlast zich zal voordoen voor mensen die last hebben van berkenpollen.

Vroegste jaar tot nu toe: 1990

Het vroegste berkenpollenseizoen tot nu toe was 1990. Februari en maart waren dat jaar ook zeer warm maar minder warm dan dit jaar. Daarentegen was januari 1990 weer warmer dan dit jaar. In 1990 kwam op 19 maart de berkenpollenconcentratie bij het LUMC boven de 50 pollen per kubieke meter lucht. Toen werden eind maart voor het eerst concentraties van enkele honderden pollen per kubieke meter geregistreerd. Het berkenpollenseizoen liep tot begin mei. Dat kwam mede omdat april toen een normale gemiddelde temperatuur had van 8,9 °C. 

Es zorgt mogelijk tegelijkertijd voor hooikoortsklachten

Naast de berk zal ook de es de komende dagen in bloei gaan komen. Uit een door ZonMw gefinancierd onderzoeksproject komen extra aanwijzingen dat het pollen van de es tot hooikoortsklachten kan leiden. Tot nu toe wordt de es niet of nauwelijks als hooikoortsboom gerekend in Nederland. Dat zou kunnen komen omdat de bloeiperiodes van berk en es grotendeels overlappen. In het bomenkompas waarin de meest voorkomende bomen van Nederland geclassificeerd worden op de allergeniciteit van het pollen dat ze produceren, staat het pollen van de es als matig allergeen pollen ingedeeld.

GrowApp timelapsecompetitie

Zo’n extreem voorjaar verdient het om het verloop ervan goed vast te leggen. Dat kan met de GrowApp. Je kunt met de GrowApp telkens vanaf dezelfde plek een foto maken. Elke nieuwe foto wordt automatisch aan je timelapse toegevoegd. Sinds de lancering in het voorjaar van 2017 zijn er op duizenden locaties in Nederland en daarbuiten GrowApp-series gemaakt. Door scholieren in het kader van het GLOBE-programma en door vele natuurliefhebbers. Sommige timelapseseries omvatten inmiddels vele honderden foto’s. Hiermee is goed te onderzoeken wat het effect van verandering in weer en klimaat is op de timing van de jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur. Voor ons onderzoek naar hooikoorts is het interessant om ook de ontwikkeling van de berken vast te leggen met de GrowApp. Bij deze dus de oproep om aan de GrowApp timelapsecompetitie mee te doen en een berkenboom te volgen. Meer informatie over hoe je mee kunt doen en hoe de GrowApp werkt staat in het natuurbericht ‘Wie maakt de mooiste GrowApp-timelapse van het mogelijk vroegste voorjaar ooit?’.

Meer informatie

• Hooikoortspagina’s van het LUMC met link naar dagelijkse pollentellingen.
• Pollentellingen van het Elkerliek Ziekenhuis.
• SILAM Europese pollenverwachting
• GrowApp.today, download de GrowApp: Playstore voor Android, Appstore voor iOS.
• Natuurkalender, voor het doorgeven van eerste waarnemingen van onder andere bladontplooiing en bloei van de berk.
• Bomenkompas.
• Informatie over het door ZonMw gefinancieerde onderzoeksproject ‘Het beheersbaar maken van de effecten van klimaatverandering op allergie: van pollen tot patiënt integraal in beeld’.

Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University & Research; Letty de Weger, LUMC; Mieke Koenders, Elkerliek Ziekenhuis
Foto’s: Arnold van Vliet; SILAM