60 procent meldingen op essentaksterfte.nu betreft zieke bomen
Centrum voor Genetische Bronnen Nederland, Wageningen University & ResearchDe ziekte essentaksterfte is het afgelopen jaar verder geëscaleerd. Beheerders zijn door het hele land bezig met de kap van zieke essen waarmee de es langzaam uit het Nederlandse bos en landschap aan het verdwijnen is. Deze ontwikkeling heeft een grote impact want de inheemse es speelt een belangrijke rol in een aantal typisch Nederlandse ecosystemen, vooral op rijke vochtige groeiplaatsen.
Essentaksterfte.nu
De es is niet zomaar door andere boomsoorten te vervangen en er zal dus hard gewerkt moeten worden aan het terugkrijgen van ziektetolerante essen. De basis daarvoor is het verzamelen van potentieel resistente bomen. Om snel een beeld te krijgen waar nog gezonde essen staan tussen zieke en dode bomen hebben we de hulp van het publiek ingeroepen. Vanaf eind juni 2017 kan iedereen de mate van aantasting door essentaksterfte doorgeven via www.essentaksterfte.nu.
Noordelijke provincies
Er zijn in een halfjaar tijd ruim 600 waarnemingen doorgegeven. Na een eerste kwaliteitscontrole zijn er 604 waarnemingen overgebleven waarmee de bijgevoegde kaart gemaakt is. In de kaart wordt per provincie weergegeven hoe de waarnemingen procentueel verdeeld zijn over de vier aantastingscategorieën: Alleen maar gezonde essen; Enkele gezonde essen in een gebied met zieke essen, Eén gezonde es in een gebied met zieke essen; Alleen maar zieke en dode essen. In de noordelijke provincies wordt procentueel gezien het vaakst essentaksterfte waargenomen. In Drenthe, Friesland en Groningen is in meer dan 70 procent van de waarnemingen minimaal één zieke of dode boom aangetroffen. Groningen scoort het hoogst in de categorie ‘Alleen maar zieke en dode essen’. Het betrof 38% van de waarnemingen. Limburg staat met 29% op de tweede plaats gevolgd door Friesland. Daar viel 28% van de waarnemingen in de categorie ‘Alleen maar zieke en dode essen’.
Meer gezonde essen in tuinen en wegbeplantingen
Het herkennen van essentaksterfte kan lastig zijn waardoor er ongetwijfeld nog verkeerde waarnemingen tussen zitten. Bij het doorgeven vragen we of de waarnemer werkzaam is of betrokken is bij de groensector. Een derde van de waarnemingen is doorgegeven door iemand die verbonden is de groensector. De mensen van de groensector geven in 33% van de gevallen aan dat het allemaal gezonde essen zijn terwijl de niet-groensector in 45% van de gevallen aangeeft dat alle bomen gezond zijn. Veelal gaat het hier om ‘gezonde’ essen in tuinen en wegbeplantingen. In essenbossen komt de categorie ‘Alleen maar gezonde essen’ nauwelijks voor. Dat blijkt ook uit de resultaten van grote terreineigenaren. Sommige bosbeheerders hebben in één enkele melding via Essentaksterfte.nu vele hectares met zware tot zeer zware aantasting doorgegeven.
Veiligstellen van gezonde bomen
Absolute voorwaarde voor de aanpak van essentaksterfte is dat op korte termijn potentieel resistente bomen worden veiliggesteld. Dit betekent 'gezonde' bomen labelen voor verdere monitoring en vegetatief vermeerderen. Uit de meldingen op www.essentaksterfte.nu en gegevens die rechtstreeks van beheerders zijn verkregen is een selectie gemaakt voor een bezoek ter plekke. Deze selectie betrof met name gebieden uit de categorie “Eén gezonde es in een gebied met zieke essen” of “Enkele gezonde essen in een gebied met zieke essen”. In totaal zijn in 2017 zo’n 45 locaties bezocht waarvan enkele grote gebieden met vele hectares aan essenbos. In sommige bezochte opgaande- en hakhoutbossen was nauwelijks een gezonde es te vinden te midden van zwaar aangetaste en vele dode essen. Deze bezoeken hebben in 2017 in totaal 147 ‘gezonde’ bomen opgeleverd, die zijn gelabeld en beschreven en waarvan 74 al vermeerderd zijn (zie eerder verschenen bericht). Deze overige 73 bomen komen in aanmerking om volgend jaar in de zomer vermeerderd te worden mits deze ook dan vrij zijn van de essentaksterfte. In 2018 worden de eerste essen getoetst op hun gevoeligheid voor essentaksterfte via kunstmatige infectie.
Oproep voor inventarisatiegegevens gemeenten en terreineigenaren
Veel provincies, gemeenten en terreineigenaren zijn bezig om de mate van aantasting in beeld te (laten) brengen. De provincie Gelderland heeft de essentaksterfte-inventarisatie al beschikbaar gesteld. We zouden het zeer op prijs stellen als we van deze inventarisaties gebruik mogen maken om een zo compleet mogelijk landelijk beeld te kunnen schetsen. Bent u in het bezit van inventarisatiegegevens en wilt u ze ook op laten nemen in het landelijke overzicht, vul dan de korte vragenlijst in via deze link.
Waarnemingen doorgeven in 2018
Ook komend groeiseizoen kunt u waarnemingen van de mate van aantasting doorgeven via Essentaksterfte.nu. Om het makkelijker te maken om zowel de es als de essentaksterfte te herkennen hebben we onderstaande korte film gemaakt. Onderzoeker Paul Copini van het Centrum voor Genetische Bronnen Nederland laat daarin de zeer goed te herkennen kenmerken van gezonde en aangetaste bomen zien.
Herkenning van de es en essentaksterfte (Bron: Centrum voor Genetische Bronnen Nederland, Wageningen University & Research)
Tekst:
Paul Copini, Joukje Buiteveld, Hinke Wiersma, Centrum voor Genetische Bronnen Nederland, Wageningen University & Research; Arnold van Vliet en Sander Goossens, Wageningen University