Krijgt de grote spitskop vaste voet aan de grond in Nederland?

De grote spitskop (Ruspolia nitidula) is een algemene sabelsprinkhaan in grote delen van Midden- en Zuid-Europa. Deze grote broer van het gewoon spitskopje en het zuidelijk spitskopje heeft een in zijaanzicht zeer spitse kop en bijzonder lange vleugels. De dieren kunnen dan ook goed vliegen. De mannetjes maken een minutenlang aangehouden, hard zoemend geluid. Dit lijkt op het geluid van de greppelsprinkhaan, maar deze zingt voornamelijk overdag en de grote spitskop zingt alleen na zonsondergang.

De grote spitskop is niet erg kieskeurig qua biotoop. De soort komt voor op allerlei vochtige, dichtbegroeide plaatsen, zoals greppels. De soort is heeft zich vanuit Zuid- en Midden-Europa in de afgelopen decennia uitgebreid tot in Noord-Frankrijk en Zuid-België. In 2016 werd de grote spitskop voor het eerst in Vlaanderen gevonden, bij Diepenbeek.

De soort werd in 2014 voor het eerst in Nederland waargenomen, in de stad Utrecht. Hier heeft enkele dagen een mannetje gezongen. In 2015 werd ook een zingend mannetje waargenomen, in een woonwijk in Vorden. Gezien de vindplaatsen lijkt het aannemelijk dat deze exemplaren zijn meegelift met vakantiegangers. De nieuwe vondst bij Sleeuwijk is gedaan midden in agrarisch gebied. Dit zou kunnen duiden op een natuurlijke uitbreiding.

Sprinkhanen zijn warmteminnende insecten. Het is daarom niet verwonderlijk dat ze snel reageren op de warmere zomers. In de afgelopen decennia hebben vele soorten zich dan ook uitgebreid en de boomkrekel, het zuidelijk spitskopje, de zuidelijke boomsprinkhaan, de kiezelsprinkhaan en de lichtgroene sabelsprinkhaan zijn onlangs zelfs voor het eerst in ons land gevonden. Het lijkt er op dat ook de grote spitskop zich aan het vestigen is in ons land.

We doen hierbij een oproep om in de laatste zomerdagen van 2017 alert te zijn op deze soort. De omgeving van Sleeuwijk lijkt het meest kansrijk, maar mogelijk komt de soort ook al in de nabijgelegen Biesbosch of elders in het land voor. Zoektochten zijn het meest kansrijk na zonsondergang, omdat dan de mannetjes gaan zingen. Het gevonden vrouwtje zou dit jaar eitjes kunnen afzetten en het is daarom interessant om volgend jaar naar nakomelingen te zoeken bij Sleeuwijk. Waarnemingen kunnen, graag met foto, gemeld worden op Waarneming.nl.

Tekst: Roy Kleukers & Wim Bakker, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto's: Dennis Maas (leadfoto: het vrouwtje van de grote spitskop die werd waargenomen bij Sleeuwijk); Roy Kleukers
Kaart: Observation.org