Het mediterraan draaigatje nu al invasief én overlastgevend

Het mediterraan draaigatje is een lastige exoot. Ze maakt enorme kolonies en is niet weg te krijgen. Dit komt doordat de kolonies vele samenwerkende koninginnen hebben die alle nieuwe werksters en geslachtsdieren produceren. Zo ontstaan enorme kolonies die andere (mieren)soorten verdringen. Gelukkig komt het mediterraan draaigatje nu alleen nog maar voor in stedelijk gebied.

De nesten bevinden zich op allerlei plekken waar de zon het oppervlak opwarmt, met name onder stoeptegels en in muren van tuinen en huizen. Als de kolonie bestreden wordt, blijven er altijd wel koninginnen leven en die breiden zich dan weer uit. De mier lijkt dus erg op andere zeer lastige invasieve mierensoorten in ons land zoals de plaagmier, Argentijnse mier en de Atlantische dwergschubmier. Het mediterraan draaigatje komt van nature voor in het Middellandse Zeegebied en waarschijnlijk wordt ze (onder andere) door de handel in tuinplanten verbreid.

Vindplaatsen

Na de eerste melding van het mediterraan draaigatje in artikelen en op radio en tv in 2016, zijn er in korte tijd nieuwe vindplaatsen binnengekomen bij het Kennis en Adviescentrum Dierplagen en EIS Kenniscentrum Insecten. De soort blijkt nu al op zes plaatsen in vier provincies voor te komen. Naar aanleiding hiervan leek het goed om de overlast beter in beeld te brengen. In 2017 zijn alle locaties bezocht en zijn er enquêtes voorgelegd aan omwonenden. De bevindingen zijn vandaag in het tijdschrift Dierplagen Informatie gepubliceerd.

Overlast

Uit ons onderzoek in de zes plaatsen (in totaal 15 enquêtes) bleek dat het mediterraan draaigatje overal pas sinds kort zit; pas de afgelopen acht jaar wordt overlast ervaren. De overlast buiten bestaat voornamelijk uit stoepen en tuinen die ondergraven worden, een toename van bladluizen die tuinplanten aantasten, mieren die bijten en kleverige honingdauw die op eigendommen terecht komt. Maar de overlast binnen is ernstiger. In bijna alle gevallen komen de mieren ook binnenshuis, soms zelfs in alle kamers en op de bovenverdiepingen. In een derde van het aantal huizen worden binnen ook geslachtsdieren aangetroffen, hetgeen aangeeft dat er in de huizen of de huismuren ook nesten aanwezig zijn. De mieren foerageren binnen het meest op huisdiervoedsel, maar ook op fruit(resten) en andere zoete etenswaren.

Bestrijden

Op alle locaties wordt de mier bestreden, soms met professionele bestrijders, en de kosten daarvan zijn soms erg hoog. Op drie plaatsen is ook de gemeente al betrokken bij het in kaart brengen van de overlast en het meedenken over bestrijding. Het merendeel van de omwonenden gaf aan dat zij vonden dat de gemeente (gedeeltelijk) verantwoordelijk zou moeten zijn voor de bestrijding.

Bestrijding bij slechts één of enkele huizen heeft geen duurzaam effect, kost veel geld en heeft vaak tot gevolg dat de kolonie zich juist uitbreidt aan de flanken. Om de huidige populaties van invasieve mieren enigszins in de hand te houden, zijn goede bestrijdingsprotocollen en een goede coördinatie nodig. Alleen als de gehele kolonie aangepakt wordt, zijn er resultaten te boeken, maar dan nog zal het een proces van lange adem zijn waarbij lang niet altijd zeker is of de kolonie zal verdwijnen. Het voorkomen van nieuwe introducties van invasieve mieren is natuurlijk het belangrijkst, en een betere voorlichting hierover zou een aandachtspunt moeten zijn.

Monitoring

De vondsten van nieuwe kolonies in plaatsen die ver uit elkaar liggen, de plaatselijke overlast, de gevolgen voor andere soorten en de hoge kosten die bestrijding met zich meebrengen geven aan dat het mediterraan draaigatje een invasieve plaagsoort is. De verwachting is dat de problematiek rondom verschillende exotische mieren, waaronder het mediterraan draaigatje, groter zal gaan worden door een nog steeds toenemend handelsverkeer en de opwarming van het klimaat.

EIS Kenniscentrum Insecten onderzoekt en monitort het voorkomen van het mediterraan draaigatje, én andere exoten, in ons land. Wie nieuwe vindplaatsen kent of ervaring heeft met de bestrijding, vragen wij om contact met ons op te nemen.

Tekst: Jinze Noordijk, EIS Kenniscentrum Insecten, Lotte van Boesschoten & Floris Blanckaert, HAS Hogeschool, Mike Brooks, Kennis- en Adviescentrum Dierplagen
Foto’s: Theodoor Heijerman; Jinze Noordijk; Lotte van Boesschoten