Hoe versnel je natuurherstel?

Gelukt! De ‘doelsoort’, struikheide, kruipbrem of pilzegge bijvoorbeeld, komt op. En dat al na een paar jaar, in plaats van dertig of vijftig jaar... In Nederland worden regelmatig nieuwe natuurgebieden aangelegd. Natuurherstel van voormalige landbouwgrond duurt lang als het ‘spontaan’ moet. Gewenste (planten-)soorten vestigen zich niet direct, omdat de zaden niet aanwezig zijn en omdat de omstandigheden niet optimaal zijn. Dat willen we graag versnellen. Hoe maak je van zwaar bemest land weer snel een schraal grasland of een heideveld, en welke sturende rol spelen bodemorganismen daarbij? Een website en film over bodemtransplantatie tonen de actuele kennis en bieden uitleg voor mensen die dit toe willen passen in de praktijk.

Wat is het?

Een dun laagje grond uit een ‘donor-natuurgebied’ dat vol zit met bodemleven, uitgestrooid op een voormalige akker of een ander terrein waar je zulke natuur wilt herstellen of ontwikkelen. Dat is bodemtransplantatie. Hiervoor heb je nog geen centimeter dik nodig, maar de effecten zijn groots. “Het is een relatief eenvoudige maatregel en dus relatief gemakkelijk toe te passen in de praktijk. De resultaten in het gebied Reijerscamp van Natuurmonumenten zijn veelbelovend,” weet bodemtransplantatie-expert Martijn Bezemer van het NIOO. “Daar is duidelijk aangetoond dat je natuur kunt sturen via bodemtransplantatie en dat bodemtransplantatie dus kan helpen om gewenste natuurtypes terug te krijgen.” Daarbij kan het gaan om heide of schraal grasland, maar bijvoorbeeld ook om weidelandschap.

Bezemers promovendus Jasper Wubs verdedigt woensdag zijn proefschrift over bodemtransplantaties. Zijn belangrijkste conclusies? “Het bodemleven reguleert de samenstelling van de plantengemeenschap. En als je de natuur herstelt, kun je via dat bodemleven sturen welke planten je krijgt. Daarnaast laten we zien dat bodemtransplantaties een langdurig effect kunnen hebben op de bodemgemeenschap.” Dus als je transplanteert, dan heeft dat echt impact.

Recept

Hoe ga je in de praktijk aan de slag? Het recept voor bodemtransplantatie ‘light’, dus geen hele plaggen, bestaat eenvoudig gezegd uit vier stappen. Eén: het terrein voorbereiden op de transplantatie, wat ook via ‘niets doen’ kan trouwens. Twee en drie zijn: donorgrond verzamelen en verspreiden op het nieuwe terrein. En stap vier is de nazorg: beheer zoals maaien of grazen, maar ook vervolgtransplantaties zijn een optie.

Natuurbeheerders en onderzoekers hebben al heel goede ervaringen opgedaan samen, en die willen ze nu graag verder delen. “Het is erg belangrijk om met mensen uit de praktijk samen te werken: anders was dit project niet mogelijk geweest. Het is allemaal begonnen met de vraag van terreinbeheerder Machiel Bosch over een goede evaluatie van het Reijerscamp-experiment,” stelt Bezemer. Wubs vult aan: “Het is heel waardevol om die praktische kijk erbij te hebben. Er leeft ook heel erg de wens om up-to-date te blijven met de huidige wetenschappelijke inzichten.”

Zet het op de kaart!

Film, stappenplan, achtergrondinformatie, maar ook een kaart waarop je de nu ruim 20 lopende bodemtransplantatie-experimenten in Nederland op kunt zoeken. Dit is allemaal te vinden op www.nioo.knaw.nl/bodemtransplantatie. Geïnteresseerd? Nieuwe projecten voegt Bezemer graag toe aan de kaart. Zo wil hij samenwerking bevorderen tussen onderzoekers en natuurbeheerders die hiermee bezig zijn of erover denken.

De site is ontwikkeld in samenwerking met Natuurmonumenten. Het NWO-programma ‘Biodiversiteit werkt!’ maakte de bodemtransplantatie-website mogelijk met een extra subsidie, naast financiering van het onderzoek. Het vervolg-onderzoek vindt plaats binnen het Vici-project van Bezemer.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

Alles over bodemtransplantatie (Bron: NIOO-KNAW)

Verwoestijnd

Wat voor toekomst zien de onderzoekers voor bodemtransplantatie? Bezemer: “Ik voorzie een toename van bodemtransplantatie in natuurbeheer, maar ook in de landbouw. Ik denk verder dat we zogenaamde ‘kweekbodems’ gaan creëren door bepaalde plantengemeenschappen te laten groeien op experimentele bodems. Die grond kan vervolgens gebruikt worden bij transplantaties, ter vervanging van donorgrond uit natuurgebieden.” Zo maak je het breder toepasbaar. Wubs denkt nog verder: “Persoonlijk hoop ik dat dit op termijn een toepassing krijgt in bodemherstel van verwoestijnde gebieden. Maar daar is dan nog wel wat extra onderzoek voor nodig...”

Tekst en film: Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW)
Foto's: J. Wubs; S. Teurlincx