Meer spinnen dan anders?

Om de thermometer in de spinnenstand te steken, organiseert de Jaarrond Tuintelling* de Nationale Spinnentelling 2016. Hoewel het herkennen van veel soorten specialistenwerk is, zijn er genoeg algemene soorten die makkelijk herkenbaar zijn. Die zijn samengebracht op een zoekkaart. Daardoor kan iedereen meedoen. Ook als je een arachnafobe spinnenleek bent (dat is niks om je voor te schamen) kan je meedoen.

Lijmspuiters en webbouwers

Waarom zou je eigenlijk naar spinnen kijken? De meeste mensen zijn ze immers liever kwijt dan rijk. Toch is er veel dat voor spinnen pleit; spinnen in huis verlossen je bijvoorbeeld van vliegen en muggen, een riante compensatie voor het schrikmoment als zo’n achtpoter door je kamer wandelt.

Nog belangrijker, veel spinnen hebben een bijzondere leefwijze. Je hebt lijmspuiters, webbouwers, kampioenen-op-de-sprint en meesters in de camouflage. Er zijn heel mooie en ongelooflijke lelijkerds (die bij beter kijken toch op hun manier weer erg mooi blijken te zijn).

Nederland is overigens een prettige plek voor een telling als deze: er komen bij ons geen gevaarlijke (zelfs niet een beetje) soorten voor. Over de soorten spinnen in Nederlandse tuinen is bovendien nog bijna niets bekend. Elke telling levert daardoor nieuwe informatie op.

Kruisspin de algemeenste?

Ieder jaar komt de Kruisspin als meest gescoorde soort uit de spinnentelling. Heel verklaarbaar, want het is een grote spin in een duidelijk zichtbaar wielweb. Dat is een verticaal web met een spandraad boven en een frame van draden daar onder. Binnen dat frame zit het bekende ronde web met spaken en een spiraal van kleefdraad. In het midden is een dicht-gewoven plekje waar de spin altijd zit, met de kop omlaag, hangend aan de spintepels aan de punt van het achterlijf, waarbij de poten op de spaken rusten. Andere soorten die ook in deze maand volwassen zijn, zijn wat kleiner en hun webben zijn vaak wat minder opvallend.

De volwassen exemplaren van de Kruisspin zijn in september overal te vinden en de bewoner van het web is nu steeds een vrouwtje met zwellend achterlijf vanwege de honderden eieren die worden aangemaakt. Voor het web moet een structuur aanwezig zijn waarop of waaraan het kan worden opgehangen (hoge planten, struiken, hek, muur van huis, enzovoort). Stadstuinen hebben dat bijna altijd wel te bieden.

Meer spinnen dan anders?

We kregen signalen van mensen die het idee hebben dat ze dit jaar meer spinnen in huis en tuin hebben dan in andere jaren. Of dat ook echt zo is, weten we nog niet: de Spinnentelling 2016 kan helpen om die vraag te beantwoorden. Ook weten we dan het antwoord op de vraag of de Kruisspin dit jaar weer bovenaan staat.

De herfst wordt vaak de spinnentijd genoemd, terwijl in mei veel meer soorten hun paartijd hebben en voor experts goed te zien zijn. Het gaat dan vaak om kleinere soorten die minder opvallend zijn. De herfst is de periode dat een klein aantal soorten volwassen is, maar dat zijn wel grotere soorten, zoals de kruisspin. Bovendien zijn het heel algemene soorten, dus in grote aantallen te zien. Zo ontstaat het beeld van veel spinnen in de herfst: veel grote, opvallende soorten, maar een lagere soortenrijkdom.

2106 is, of eigenlijk was, een afwijkend jaar door een nat en koud voorjaar met te weinig aaneengesloten warmere periodes. Er waren opvallend weinig vlinders tot in begin juni. Waarnemingen van entomologen wezen uit dat er in het algemeen heel weinig insecten waren. En omdat er weinig voedsel was, waren er ook opvallend weinig spinnen te zien. Ook de kruisspin was nauwelijks te vinden. Later is dat gelukkig veranderd en vond er blijkbaar een  inhaalslag plaats. De soorten hebben het slechte voorjaar blijkbaar toch overleefd.

Dit is ook goed te zien in de resultaten van de continue tellingen door het hele jaar heen. Onderstaande grafiek laat het gemiddelde aantal kruisspinnen per week per tuin zien:

Zo werkt de spinnentelling:

1. Zoek de spinnen. Ga op 10 en/of 11 september op zoek naar spinnen in je tuin.
2. Bepaal welke soort het is. In Nederland komen zo'n 640 spinnensoorten voor. Op de spinnenzoekkaart staan enkele van de meest voorkomende spinnen.
3. Geef je tellingen door. Log in of meld je aan bij Tuintelling.nl. Bevestig de datum en geef per gevonden soort het aantal exemplaren dat je hebt gezien door via de knop 'telling invoeren'. Het is belangrijk dat je niet 2x dezelfde spin doorgeeft. Zie je later op de dag of een volgende dag een andere spin, dan maak je gewoon een nieuwe telling aan en geef je ze door.

Jaarrond Tuintelling

De Spinnentelling 2016 is een telling die onderdeel is van Jaarrond Tuintelling, een project van 7 samenwerkende natuurorganisaties. De Jaarrond Tuintelling probeert om de slechtst onderzochte natuurgebieden van Nederland (tuinen!) beter in beeld te krijgen door met zoveel mogelijk mensen het hele jaar door te tellen. Wat leeft daar? Hoe gaat het met die soorten? Welke ontwikkelingen zijn er in de tuinnatuur te zien? Door mee te doen aan de Jaarrond Tuintelling helpt u op een leuke manier met het verzamelen van deze kennis. Jaarrond Tuintelling: er gaat een tuin voor je open!

*) EIS Kenniscentrum Insecten, Naturalis Biodiversity Center en Natuurmuseum Fryslân zijn initiatiefnemers van dit telproject dat onder de paraplu van Jaarrond Tuintelling wordt uitgevoerd.

Tekst: Jaarrond Tuintelling
Foto's: Leon Janssen, Leon Vaes
Grafiek: Jaarrond Tuintelling