Exotische schelpdieren in Goese Meer

De afgelopen jaren zijn er in het Goese Meer, bij Goes op Zuid-Beveland, drie niet van oorsprong inheemse tweekleppige schelpdieren aangetroffen. Het betreft de Amerikaanse zwaardschede, Amerikaanse venusschelp en de Filipijnse tapijtschelp. Het Goese Meer ligt dicht bij de Oosterschelde, waar deze dieren al veel langer voorkomen. De Amerikaanse venusschelp is in de vijftiger jaren van de vorige eeuw door menselijk handelen in de Oosterschelde geïntroduceerd. De Amerikaanse zwaardschede is via geloosd ballastwater van zeeschepen in 1979 in de Europese kustwateren terechtgekomen. In 1982 werden er voor het eerst exemplaren in de Nederlandse Waddenzee aangetroffen, waarna ze uiteindelijk ook in de Oosterschelde terechtkwamen. Deze Amerikaanse tapijtschelp is voor het eerst in 2008 in de Oosterschelde waargenomen en is hier zeer waarschijnlijk als gevolg van import van schelpdieren gearriveerd.

Toch is het enigzins opmerkelijk dat deze schelpdieren nu ook het Goese Meer hebben bereikt. Het meer staat niet in directe verbinding met de Oosterschelde. Er is weliswaar een verbinding via het havenkanaal van Wilhelminadorp naar het Sas, maar die is aan het uiteinde door een sluis versperd. En het water in dit kanaal stroomt in principe alleen maar richting de Oosterschelde. Verder is het Goese Meer door een landstrook van ongeveer 1 kilometer van de Oosterschelde afgescheiden. Het is daarom niet zo duidelijk dat zeedieren uit de Oosterschelde op eigen kracht de weg naar het Goese Meer hebben afgelegd. Mogelijk zijn er larven van de dieren meegelift met watervogels die van de Oosterschelde naar het meer zijn gevlogen. In dat geval is deze migratie met een zogenaamde natuurlijke vector gerealiseerd. Het is echter niet uitgesloten dat er uiteindelijk toch larven met het schutten van schepen in de sluis van het havenkanaal in het kanaal terechtkwamen, die vervolgens verder gemigreerd zijn naar het meer. Het is niet waarschijnlijk, maar we kunnen ook niet uitsluiten dat de dieren al dan niet opzettelijk door menselijk handelen hier zijn beland. Mogelijk zijn ze als verstekeling met de scheepvaart van de Oosterschelde naar Goes en het meer gereisd.

Dat deze exoten zich in het brakke water van het Goese Meer thuis voelen is minder opmerkelijk. Een typische eigenschap van de meeste exoten is dat ze in heel diverse omstandigheden kunnen gedijen. Voor mariene exoten betekent dit dat ze zich vaak in zowel brak water als in zout water kunnen vestigen. De Amerikaanse zwaardschede en de Filipijnse tapijtschelp zijn ook soorten die zich massaal kunnen voortplanten en invasief gedrag vertonen. Dat wil zeggen dat ze in korte tijd grote aantallen kunnen bereiken en door hun massale aanwezigheid dan substantiële ecologische schade kunnen aanrichten. Voor deze twee soorten is dat in de Oosterschelde zeker het geval. En de tapijtschelp is nu ook invasief aanwezig in het Goese Meer. De autochtone brakwaterkokkel was in het Goese Meer het meest algemeen aanwezige tweekleppige schelpdier. Na de komst van de exoten en vooral de nu massaal aanwezige Filipijnse tapijtschelp, is in het Goese Meer het aantal Brakwaterkokkels sterk in aantal achteruit gegaan. De Amerikaanse venusschelp vertoont tot nu toe nog geen expansieve trekjes. De toekomst zal ons leren of deze drie exoten de biodiversiteit in het Goese Meer nog meer gaan bepalen.

Alle waarnemingen van deze en andere schelpdieren of andere zeedieren uit het Goese Meer en alle andere wateren kunnen worden gemeld via de waarnemingsformulieren op de website van Stichting ANEMOON of op de website van Telmee.nl

Tekst en foto’s: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Met dank aan Marco Faasse voor het doorgeven van de waarnemingen van de exotische tweekleppigen in het Goese Meer