Donsvoetbundelzwam winterpaddenstoel bij uitstek

Recreatieterreinen, vooral die in het westen van ons land, hebben vaak een kleibodem, die met populieren en/of essen zijn beplant. Dit zijn favoriete locaties waar je Donsvoetbundelzwammen in januari, februari en later in aantal zou kunnen vinden. Waarschijnlijk zal het uitbreken van de Essentakziekte gunstig uitpakken voor deze saprotrofe paddenstoel, hoewel de Donsvoetbundelzwam om nog niet opgehelderde redenen de laatste tien jaar een terugval laat zien. Door de niet opvallende grauwbruine kleur van deze soort worden ze echter snel over het hoofd gezien.

Wetenschappelijke discussies

Er is heel veel discussie geweest over de status van de Donsvoetbundelzwam. Vanwege het ontbreken van bepaalde kenmerkende details kan het namelijk helemaal geen bundelzwam (Pholiota spec.) zijn. Op grond van zijn Nederlandse naam zou je echter wel denken dat hij bij deze groep hoort. De oorspronkelijke wetenschappelijke naam Pholiota oedipus is inmiddels herzien. Er werd besloten de soort in een aparte familie onder te brengen waarbij de naam werd veranderd in Phaeogalera oedipus. Maar ook deze naam gaf geen rust aan het wetenschappelijke front vanwege zijn soortaanduiding 'oedipus'. Recentelijk is deze vervangen door 'dissimulans'. Na deze volledige metamorfose is de rust rond deze soort hopelijk weergekeerd. De Nederlandse naam wordt waarschijnlijk later ook aangepast.

Overigens zijn er de laatste jaren veel meer paddenstoelen die van geslachtsnaam, soortaanduiding of beide moesten worden aangepast aan de moderne wetenschappelijke inzichten. Daar valt natuurlijk niets tegen te doen, maar de ouderen onder ons moeten daardoor hun verworven soortenkennis telkens weer aanpassen. Vooral de laatste jaren was dat het geval waardoor een soms geconstateerde Babylonische spraakverwarring te begrijpen valt. Net als bij de Donsvoetbundelzwam zullen meer Nederlandse namen in de toekomst nog veranderen. Dit hoeft echter niet altijd te gebeuren. Nederlandse namen kunnen blijven bestaan als ze geen afbreuk doen aan de nieuwe wetenschappelijke namen.

Donsvoetbundelzwam

De Donsvoetbundelzwam (Meottomyces dissimulans, RL: Kwetsbaar) is een paddenstoel die in ons land van november tot en met februari (soms tot in april) kan worden gevonden. In Engeland worden ze niet voor niets 'Winter Brownie' genoemd. De hoed is 2 tot 5 centimeter breed en is half bolvormig tot geheel bolvormig (convex). Later is hij bolvormig tot afgevlakt met in het midden een vlak tot een íets ingezakt centrum. Het oppervlak is zwak hygrophaan: het heeft bij droog weer een iets andere kleur dan bij vochtig weer. Bovendien wordt het door vocht iets kleverig/glanzend en wordt hun centrum vaak donkerder. De rand is scherp en jong crèmekleurig, vaak met witte velumresten behangen. Het vlees is gelig bruin tot grauwoker. De sporen zijn 7,5 tot 10,8 bij 4,5 tot 6,1 micrometer, ellips- tot boonvormig, glad, dikwandig en licht grauwbruin met een nauwelijks zichtbare kiempore.

De cystiden op de lamelsnede zijn koppig cilindrisch. De steel is cilindrisch; jong vol, oud hol met een zwak verdikte basis. Het oppervlak boven de ringzone is licht grauwbruin en wit bepoederd, onder de ringzone wit op een grauwbruine ondergrond. De ring bestaat uit aangedrukte velumresten. De basis is min of meer witviltig.

De Donsvoetbundelzwam kan tot hoog in het noorden van Scandinavië worden gevonden. De soort is saprotroof en wordt vooral op houtresten van populieren en essen gevonden. Minder vaak op die van andere houtsoorten zoals wilg, els, linde en esdoorn. Wat grondsoort betreft laat de Donsvoetbundelzwam een voorkeur zien voor vochtige tot droge klei-, zand- of leemgrond. 

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging