Ambrosia bloeit, pollen uit Oost-Europa kan Nederland bereiken

Bericht uitgegeven door het Leids Universitair Medisch Centrum en Wageningen University [land] op [publicatiedatum]

De hooikoortsplant ambrosia staat op diverse plaatsen volop in bloei. Lokaal kan daardoor het zeer allergene pollen van deze plant in de lucht komen. Een internationaal team van wetenschappers, waaronder van het LUMC heeft vastgesteld dat een opvallend hoog aantal pollen vorig jaar in Leiden afkomstig was uit Oost-Europa. Ambrosiaplanten op meer dan 1200 kilometer afstand kunnen daarmee in potentie hooikoortsklachten in Nederland veroorzaken. Een consortium van organisaties roept net als voorgaande jaren op om waarnemingen van ambrosia te melden, bij voorkeur met foto, en de planten te verwijderen. Een plotselinge toename in het aantal ambrosiaplanten in Wageningen laat zien dat lokale populaties moeilijk onder controle te krijgen zijn.

Vorig jaar werd bij de pollentellingen van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) van 3 tot en met 6 september een verrassend hoog aantal ambrosiapollen geteld. Nader onderzoek leerde dat de hoge aantallen gedurende de hele dag, inclusief de nacht en de vroege ochtend, optraden (zie onderstaande figuur). Dit was opvallend omdat ambrosiapollen die door lokale planten worden geproduceerd vooral in de ochtend en in de loop van de dag in de lucht verschijnen. Het vermoeden rees dat deze hoge pollenaantallen mogelijk door langeafstandtransport in hogere luchtlagen aangevoerd waren van elders.

Met behulp van buitenlandse collega’s is onderzocht wat de oorsprong kon zijn van deze ambrosiapollen. Aan de hand van zogenaamde ‘back trajectory’ analyses kon herleid worden dat de lucht die 3 tot en met 6 september in Leiden aankwam afkomstig was van Oekraïne en van de Pannonische vlakte (onder andere Hongarije) en gedurende een korte periode van het Rhônedal in Frankrijk. In al deze gebieden werden in de dagen voorafgaand aan 3 tot en met 6 september grote hoeveelheden ambrosiapollen geproduceerd. Door de lokale weersomstandigheden kon het pollen ook in de hogere luchtlagen komen. Deze studie maakt het zeer aannemelijk dat de hoge aantallen ambrosiapollen van vorig jaar afkomstig waren uit de ambrosiarijke gebieden in het oosten van Europa en voor een deel mogelijk ook uit het Rhônedal. Het aantal en de ernst van de klachten op Allergieradar.nl nam in deze periode niet toe. Overigens is het onduidelijk of deze pollen na het langeafstandtransport nog symptomen kunnen veroorzaken. Dit jaar zijn er tot nu toe tijdens de pollentellingen van het LUMC en het Elkerliek Ziekenhuis in Helmond nog geen ambrosiapollen waargenomen.

Lastig te beheersen
Analyses van de Ambrosiawerkgroep onder leiding van de NVWA in samenwerking met FLORON, LUMC, Wageningen UR, Pollennnieuws en het Elkerliek ziekenhuis laten zien dat ambrosia steeds vaker in ons land wordt aangetroffen. Vorig jaar werd in ons land in ongeveer 180 vakken van 1 bij 1 kilometer ambrosia aangetroffen (zie onderstaande figuur). Daarmee komt 2014 sinds 1973 op de zesde plaats. In 8 procent van de meldingen vorig jaar ging het om populaties van meer dan 50 planten. Dit zijn vooral populaties in het openbaar groen.


Dat ambrosia moeilijk weg te krijgen is blijkt uit een wegberm midden in Wageningen. Daar staan dit jaar voor het eerst sinds een aantal jaren van afnemende aantallen planten weer veel planten. De reden voor de plotselinge toename is het verwijderen van alle vegetatie eerder in het jaar waardoor zaden in de bodem konden ontkiemen en de planten alle ruimte hadden om zich te ontwikkelen. Ambrosia houdt van verstoorde bodems en de zaden kunnen tot 40 jaar kiemkrachtig blijven.




Waarnemingen doorgeven en planten verwijderen
Om de uitbreiding van ambrosia in Nederland tot staan te brengen of af te remmen is het belangrijk om te weten waar de planten staan. De Ambrosiawerkgroep roept iedereen die ambrosia aantreft op om de plant te melden (bij voorkeur met foto). Er zijn 2 gratis ambrosia apps beschikbaar waarmee u ambrosia goed kunt herkennen en waarnemingen direct kunt melden. De NVWA heeft een gratis iPhone app (de Ambrosia Melder) laten ontwikkelen, Wageningen UR heeft een gratis Android app (de Ambrosia Alert) gemaakt. U kunt ook waarnemingen melden via Natuurkalender.nl of Waarneming.nl. Let op: ambrosia wordt vaak verward met bijvoet. Bijvoet komt zeer veel voor in de Nederlandse natuur en in wegbermen en is makkelijk van ambrosia te onderscheiden omdat de onderkant van het blad zilverachtig is. Ambrosiabladen zijn aan de onderkant groen. Bijvoet produceert overigens ook allergene pollen.

Daarnaast is het belangrijk om verdere uitbreiding van de ambrosiaplant te voorkomen en de plant te verwijderen. Op www.ambrosiavrij.nu kunt u meer informatie vinden over herkenning van de ambrosia en hoe u de planten op een veilige manier kunt verwijderen.

Tekst: Letty de Weger, LUMC en Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Arnold van Vliet