Orchideeënpracht in het Gerendal

Bericht uitgegeven door Werkgroep Europese Orchideeën [land] op [publicatiedatum]

Ieder jaar bloeien er honderden prachtige orchideeën in het Gerendal. De meeste orchideeën die voorkomen in Zuid-Limburg zijn zeldzaam en kwetsbaar. De natuurgebieden waarin zij voorkomen zijn om deze redenen niet vrij toegankelijk. Voor mensen die toch de orchideeënpracht van dichtbij willen bekijken of fotograferen, is er de orchideeëntuin van Staatsbosbeheer. Op 1 mei gaat de orchideeëntuin open, toegang is geheel gratis. 

Diemont, grondlegger van de orchideeëntuin
Al meer dan 100 jaar oefent de Zuid-Limburgse flora in het Gerendal een grote aantrekkingskracht uit op natuurvorsers en natuurliefhebbers. De aandacht is zo groot, dat mensen 's nachts terugkwamen om orchideeën uit te steken en in hotels in Valkenburg stonden orchideeën in vaasjes. In 1958 besloot Dr. ir. W.H. Diemont, houtvester bij Staatsbosbeheer, om orchideeën uit te planten op een speciaal ingerichte helling.

Er zijn in dat jaar 21 orchideeënsoorten aangeplant in 26 kwadraten van 1,50 x 1,50 meter in een 0,19 hectare groot stuk grond. Naast orchideeën zijn ook struiken aangeplant en zijn typische kalkgraslandplanten aangevoerd. In de daaropvolgende jaren is de helling nog eens uitgebreid met 0,20 hectare grond. Bij een evaluatie van het project in 1969 bleek dat veel orchideeënsoorten zich spontaan hadden vermeerderd en dat hybriden waren ontstaan. Bijvoorbeeld de hybride tussen Aapjesorchis (Orchis sima) en Soldaatje (Orchis militaris), die in Nederland alleen voorkomt in de orchideeëntuin! Naast het feit dat Diemont oprichter was van de orchideeëntuin, bedacht hij ook een vernuftig plan om het Gerendal voor het nageslacht te bewaren. Hij stelde vast dat het Gerendal natuurreservaat moest worden. Hij zorgde ervoor dat de hellingbossen en kalkgraslanden ondergebracht werden bij zoveel mogelijk verschillende natuurorganisaties. Deze spreiding was volgens Diemont de beste garantie voor het behoud van deze unieke natuur. Met succes, het Gerendal is behouden gebleven en één van de fraaiste natuurgebieden in heel Zuid-Limburg.

Welke orchideeën zijn in de tuin te zien?
De volgende orchideeën zijn aanwezig in de orchideeëntuin:

• Hondskruid (Anacamptis pyramidalis);
• Groene nachtorchis (Coeloglossum viride);
• Bosorchis (Dactylorhiza fuchsii);
• Brede wespenorchis (Epipactis helleborine subsp. helleborine);
• Grote keverochis (Neottia ovata);
• Poppenorchis (Orchis anthropophora);
• Mannetjesorchis (Orchis mascula);
• Soldaatje (Orchis militaris);
• Purperorchis (Orchis purpurea);
• Aapjesorchis (Orchis simia);
• Welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia);
• Bergnachtorchis (Platanthera chlorantha); 

en de volgende hybriden:

• Nachtorchis hybride (Platanthera x hybrida);
• Hybride tussen Soldaatje en Purperorchis (Orchis x hybrida);
• Hybride tussen Soldaatje en Aapjesorchis (Orchis x beyrichii)*;
• Hybride tussen Soldaatje en Poppenorchis (Orchis x spuria)*.

* deze hybriden komen in Nederland alleen in de orchideeëntuin voor!

Is het niet erg gekunsteld, een tuin?
Natuurlijk blijft de oorsprong van de initiële planten verre van spontaan. Daar staat wel tegenover dat de afgelopen 50 jaar alle uitgeplante soorten zich verspreid en vermeerderd hebben in de orchideeëntuin. De planten die je tot op heden aantreft zijn alle via een natuurlijke weg gekiemd en opgegroeid. Natuurlijker dan dit wordt het niet, want zo verspreiden niet uitgeplante soorten zich immers ook. 

Bereikbaarheid en openingstijden van de orchideeëntuin in het Gerendal
De orchideeëntuin is dagelijks van 10 tot 17 uur geopend. Toegang is gratis. Parkeren kan op een speciale parkeerplaats aan het begin van het Gerendal (Gerendalsweg, 6305 Schin op Geul). Vanaf de parkeerplaats is het ongeveer 1500 meter lopen naar de orchideeëntuin.

Tekst en foto's: Mark Meijrink, Werkgroep Europese Orchideeën