Midwintertelling 2015: zacht winterweer geeft veel soorten lucht

Bericht uitgegeven door Sovon Vogelonderzoek Nederland [land] op [publicatiedatum]

Met de eerste echt mooie januaridag werd op 17 januari de 49e editie van de Midwintertelling van watervogels verricht. Zo’n 1600 vrijwilligers gingen in het hele land op pad om watervogels te tellen. De internationale Midwintertelling van watervogels wordt al sinds 1967 georganiseerd. Het doel is om gegevens over aantallen en verspreiding van overwinterende watervogels te verzamelen, zowel in Nederland als elders in Europa.

Inmiddels is ongeveer 80% van de tellingen ingevoerd, waardoor een goede vergelijking met 2014 en ook eerdere jaren gemaakt kan worden (maar de gegevens zijn vanzelfsprekend nog niet definitief). De totaalteller staat nu op ruim 4,5 miljoen vogels, maar dit getal zal ongetwijfeld nog stijgen want enkele belangrijke gebieden zoals de Delta, het IJsselmeer en het Lauwersmeer ontbreken nog.

Eerste resultaten
De eerste resultaten laten getalsmatig een positief beeld voor veel soorten zien. Wanneer we die gebieden vergelijken die zowel in 2015 als 2014 zijn geteld (circa 2300 telgebieden!) zien we dat veel soorten in 2015 in gelijke of hogere aantallen geteld zijn dan in 2014. De meeste ganzen zijn in aantal aardig gelijk gebleven. Veel soorten eenden, reigers, futen, aalscholvers en rallen laten daarentegen juist grotere aantallen zien dan een jaar terug. De aantallen van Blauwe reiger, Fuut en Waterhoen bijvoorbeeld liggen flink hoger dan een jaar terug.

Blauwe reiger
Het meest in het oog springend is misschien wel de sterke toename van de Blauwe reiger. Werd een jaar geleden nog gesuggereerd dat deze soort zou worden ingehaald door de Grote zilverreiger (waarvan ook dit jaar weer een recordaantal is geteld; een stijging van circa 30% ten opzichte van 2014), een jaar later laat de Blauwe reiger zien dat hij beschikt over veerkracht. Een muizenrijk jaar met een goed broedsucces zorgt voor een toename van maar liefst 50% ten opzichte van het midwinteraantal van 2014. Dat de muizen hieraan hebben bijgedragen is erg plausibel. Of, zoals een teller het verwoordde: 'ze staan letterlijk met hun kont naar de sloot toe'.

Waterhoen
Verheugend is het hoge aantal Waterhoentjes. Deze soort heeft tijdens de recente koudere winters flinke klappen gehad en eigenlijk daarvoor ook al. Het aantal Waterhoentjes lag in de jaren zeventig aanmerkelijk hoger. Na enkele strenge winters in de jaren zeventig en tachtig heeft de soort zich nooit helemaal weten te herstellen. Na de vier recente koudere winters was het aantal Waterhoenen weer flink gedaald. Het getelde aantal in 2015 ligt ruim 57% hoger dan een jaar ervoor. Naast het zachte weer zal hier ook meespelen dat de teldekking in stedelijke gebieden dit jaar hoger was.

Forse concentraties Futen
Hetzelfde geldt ook voor de Fuut. Deze viseter komt plaatselijk in hoge concentraties voor, zoals langs het IJsselmeer, op de Randmeren, langs de Grote Rivieren, in het Deltagebied en vooral ook in grote groepen op de Noordzee voor de Hollandse kust. Opvallend is de dunne verspreiding in het noorden en oosten van het land. De trend laat een toename zien van de jaren zeventig tot eind jaren negentig. Daarna dalen de aantallen weer. Maar de daling verloopt wel minder sterk, zodat het gemiddeld aantal overwinteraars nog wel op een hoger niveau ligt dan in de jaren zeventig. De broedaantallen vertonen een overeenkomende trend. In 2015 werden vooralsnog 21% meer Futen geteld dan het jaar ervoor. Misschien geldt dat ook voor de Delta, waarvan momenteel de gegevens helaas nog ontbreken.

Tekst & foto: Menno Hornman, Sovon Vogelonderzoek Nederland