Vogels tellen tijdens de Midwintertelling

De landelijke coördinatie wordt verzorgd door Sovon Vogelonderzoek Nederland. Internationaal wordt de telling gecoördineerd door Wetlands International. De Midwintertelling vindt sinds 1967 jaarlijks plaats en dat maakte de editie van 2024 alweer de 58^e. Op basis van alle gegevens worden van zo veel mogelijk soorten de populatietrends en het seizoensvoorkomen bepaald. Ondanks dat de gegevens van afgelopen telling nog niet compleet zijn, kan al wel een voorzichtig eerste beeld geschetst worden.

Vorst en hoge waterstanden

De korte maar felle periode van kou voorafgaand aan de telling zorgde voor een bijzondere situatie. De vele, eerder door de regenval ondergelopen graslanden en akkers waren op veel plaatsen veranderd in ijsvlaktes waardoor voedingsbronnen zoals oogstresten niet goed beschikbaar waren. Ook veel kleine en middelgrote wateren waren grotendeels bevroren, waardoor watervogels naar andere plaatsen waren verhuisd. Op lokaal niveau waren door het ijs slaapplaatsen minder aantrekkelijk en dit had dus ook effect op de verspreiding overdag van bijvoorbeeld ganzen en meeuwen. Naast de vorst was in het rivierengebied sprake van hoge waterstanden. De piek hiervan vond net een aantal dagen voor de telling plaats. Vooral het IJsseldal stond letterlijk vol water. Ten oosten van Nederland was het eveneens koud en bijvoorbeeld in Noord-Duitsland lag in tegenstelling tot in Nederland op veel plaatsen ook enkele centimeters sneeuw. Dit alles had invloed op de getelde aantallen.

Top tien vogelsoorten

Net als vorig jaar vormden de kolgans, smient en brandgans de top drie meest getelde wintervogels tijdens de Midwintertelling. Verder stonden de grauwe gans, bonte strandloper, meerkoet, wilde eend, stormmeeuw en kokmeeuw in de top tien. Zeldzamere verschijningen waren onder andere ruigpootbuizerd (19 exemplaren), witbuikrotgans (14), roodhalsgans (13), kuifaalscholver (14) en kraanvogel (10).

Veel kolganzen maar minder kleine zwanen

Van de watervogels lagen de aantallen voor de meeste soorten ten opzichte van het gemiddelde in voorgaande vijf seizoenen eronder of juist erboven. De roodkeelduiker werd minder geteld, net als de geoorde fuut en de aalscholver. Koereigers, ijsduikers en parelduikers werden juist meer geteld, al gaat het om enkele tientallen. Het aantal kleine zilverreigers lijkt bijna verdubbeld ten opzichte van afgelopen vijf seizoenen. Van de meeste ganzen- en zwanensoorten werden meer vogels geteld dan in de voorgaande vijf seizoenen. Daaronder waren ook soorten die vaker een vorstinflux laten zien. Niet alleen de aantallen van toendrarietgans, maar ook de aantallen van de brandgans, kolgans en grauwe gans waren aan de hoge kant. Het aantal brandganzen behoorde zelfs tot de grootste van de afgelopen tien seizoenen (gerekend over de vergelijkbaar getelde gebieden). Waarschijnlijk ging dit om vogels die pleisterden in Noord-Duitsland en door de vorst en sneeuw waren uitgeweken naar ons land. Het effect van de vorst in Duitsland ging opvallend genoeg niet op voor kleine zwanen en kleine rietganzen, die nog steeds ondergemiddeld aanwezig waren. Het aantal getelde kleine zwanen behoorde tot de laagste in de afgelopen tien seizoenen.

Meer pijlstaarten en blauwe kiekendieven

Dit jaar werden meer krakeenden, pijlstaarten en smienten geteld ten opzichte van de afgelopen vijf jaar. In Zuid-Holland werd in één gebied zelfs een recordaantal van meer dan 100.000 smienten geteld. Bij roofvogels lijken minder slechtvalken in ons land aanwezig te zijn, maar wel iets meer ruigpootbuizerds, blauwe kiekendieven en zeearenden. Door de vorst lagen de aantallen goudplevieren en kieviten lager dan gemiddeld, van beide soorten werden drie keer minder vogels geteld ten opzichte van afgelopen vijf seizoenen. Houtsnippen maakten juist een verdriedubbeling mee, wat vaker gezien wordt tijdens of vlak na vorst. In één telgebied in de Voordelta vond een opmerkelijke telling plaats en werd maar liefst ruim 40 procent van alle getelde zilvermeeuwen genoteerd.

Tellen in 2025

In januari van 2025 vindt de 59e editie van de Midwintertelling plaats. Iedereen is van harte welkom om mee te tellen. De telling is eenvoudig van opzet en neemt slechts één dag in beslag. Kennis van de meest algemene watervogels is uiteraard wel gewenst.

Meer informatie

• Meer informatie is te vinden op de pagina Watervogeltelling van de Sovon-website.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Harvey van Diek