Uitgestorven paddenstoelen gevonden in bedreigde sparrenbossen

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

In het kader van het Drentse Atlasproject heeft de Paddenstoelen Werkgroep Drenthe (PWD) vanaf 1999 heel Drenthe tot in alle uithoeken onderzocht. Hierbij bleek het grote belang van sommige bossen met Fijnspar voor een reeks van zeldzame en bedreigde paddenstoelen. Ook zijn er ronduit spectaculaire paddenstoelen gevonden zoals de Kamfergordijnzwam en de Bruinschubbige franjehoed, waarvan werd gedacht dat die uitgestorven waren. En de Sparrenslijmkop die in Nederland slechts één keer eerder werd aangetroffen.

Al in 2001 werd de uitgestorven gewaande Kamfergordijnzwam (Cortinarius camphoratus) teruggevonden in een donker, vochtig en mosrijk perceel met Fijnspar van zestig jaar oud in Boswachterij Grolloo. Nadien is het gelukkig beter gegaan met de Kamfergordijnzwam.

Sparrenbossen bedreigd door kap
Inmiddels zijn de eisen die deze gordijnzwam aan zijn biotoop stelt beter bekend: matig voedselrijk, sterk bemost fijnsparbos van vijftig jaar of ouder. In dit type bos komen ook andere Rode lijst-soorten voor, zoals Forse melkzwam (Lactarius trivialis) en Bruine zandvezelkop (Inocybe subcarpta). Helaas wordt hun biotoop bedreigd, want alle sparrenbossen zijn aangeplant als productiebos en percelen van ouder dan zestig jaar zijn kaprijp. Daarbij is er een sterke tendens om steeds meer naaldbos om te zetten in loofbos of gemengd bos. Onvermijdelijk gaat hierbij het specifieke milieu verloren waarin bovengenoemde sparrenbegeleiders kunnen gedijen.

Spectaculaire vondsten van de afgelopen maand
In 2015 zal de PWD een rapport uitbrengen en dit najaar werd een laatste onderzoeksronde uitgevoerd. Afgelopen maand zijn een drietal spectaculaire vondsten gedaan. In Boswachterij Gieten werd de Naaldhoutfranjehoed (Psathyrella pertinax) waargenomen. Alle Nederlandse vindplaatsen van deze soort dateren van vóór 1999, reden waarom deze franjehoed als uitgestorven werd beschouwd.

Tijdens het onderzoek naar sparrenpercelen in Boswachterij Hooghalen deed een paddenstoelenkenner een zeer verrassende ontdekking: hij vond zowaar de Sparrenslijmkop (Hygrophorus olivaceoalbus) die in de ons omringende landen een vaste begeleider is van Fijnspar, maar in Nederland slechts eenmaal op de Veluwe was aangetroffen en na 1990 nooit meer was gesignaleerd.

Tot slot nog een vondst in Boswachterij Gieten-Borger: tijdens een excursie van de PWD werd in een sparrenperceel op een voormalig bouwland een bundel franjehoeden aangetroffen met opvallende witte vlokken op steel en hoed. Microscopische controle bracht aan het licht dat het ging om de als uitgestorven beschouwde Bruinschubbige franjehoed (Psathyrella caput-medusae). Deze soort was vroeger bekend van arme zandgronden waar hij groeide op dode naaldhoutresten. Mogelijk door de sterke vermesting en verzuring via de atmosfeer van de afgelopen jaren was deze franjehoed niet meer waargenomen sinds 1989 (Vossenberg bij Wijster). De hier genoemde vondsten onderstrepen nog eens het grote belang van fijnsparbossen voor bijzondere paddenstoelen.

Mycologisch waardevolle sparrenbossen zeldzaam geworden
Gelukkig onderkent Staatsbosbeheer het probleem, nu sparrenbossen in hoog tempo bezig zijn te verdwijnen of door sterke dunning hun specifieke karakter verliezen. Geen provincie is zo rijk aan fijnsparbossen als Drenthe en het zou, zowel voor de bijzondere paddenstoelen als voor de cultuurhistorie, jammer zijn als daar niets meer van overbleef. In overleg met Staatsbosbeheer is de PWD in 2012 begonnen met een inventarisatie van waardevolle Drentse sparrenbossen. Dat heeft behalve veel bijzondere vondsten ook veel kennis opgeleverd. Het blijkt dat mycologisch waardevolle sparrenbossen betrekkelijk zeldzaam zijn en slechts tussen de 15 en 20% uitmaken van het totale bestand aan Fijnspar. Staatsbosbeheer is bereid om voor deze sparrenbossen haar beleid aan te passen en een deel zelfs een status te geven als naaldbosreservaat, waar vanaf nu geen verdere werkzaamheden zullen worden uitgevoerd. Hiermee zijn de paddenstoelen kenmerkend voor fijnsparbossen in Nederland voor uitsterven behoed.

Tekst: Rob Chrispijn & Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Eef Arnolds; Rob Chrispijn