Vismigratierivier: dijkdoorbraak voor vissen
Bericht uitgegeven op [publicatiedatum]
Goed nieuws afgelopen week voor vissen. Over een paar jaar komt er een gat in de Afsluitdijk zodat vissen weer vrij kunnen zwemmen tussen het zoute water van de Waddenzee en het zoete water van het IJsselmeer tot ver in het Duitse achterland.
De Vismigratierivier is letterlijk een dijkdoorbraak voor vissen. In de 32 kilometer lange Afsluitdijk komt namelijk een gat van tien meter lengte. Zonder dat gat is de Afsluitdijk voor de meeste vissen een onneembare vesting.
"De opening door de dijk is echt bijzonder” stelt visexpert Herman Wanningen. Hij is een van de medewerkers die voor het Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) de plannen voor de Vismigratierivier hebben uitgewerkt. "Eerst dachten we nog dat ze wel door een buis konden. Maar uit onderzoek weten we nu hoe belangrijk het is dat het gat ook echt open is. Dat je natuurlijk licht behoudt. Daar houden vissen van die overdag trekken. Gelukkig was Rijkswaterstaat enthousiast over deze plannen, ook omdat de veiligheid niet in het geding is.”
De Vismigratierivier wordt bij Kornwerderzand geplaatst. Deze locatie sluit goed aan op geulen waar veel vissen doorheen zwemmen. Bovendien wordt hier overtollig zoetwater gespuid op de Waddenzee. De vissen in de Waddenzee komen nu al op deze zoete lokstroom af. Wat heet, het gaat om vele miljoenen vissen, zo blijkt uit onderzoek van IMARES in de spuikom. Maar het lukt de meesten niet om tegen de stroming in te zwemmen. Die is te sterk.
| Doelsoort | Inschatting jaarlijks |
| (glas-)Aal | Miljoenen |
| Spiering | Miljoenen tot honderden miljoenen |
| Bot(-larve) | Tienduizenden tot tientallen miljoenen |
| Atlantische zalm | Tientallen tot honderden |
| Zeeforel | Honderden tot duizenden |
| Houting | Duizenden tot honderdduizenden |
| Fint | Tientallen tot honderdduizenden |
| Zeeprik | Tientallen tot duizenden |
| Rivierprik | Duizenden tot honderdduizenden |
| Driedoornige stekelbaars | Honderdduizenden tot honderden miljoenen |
Tabel: Inschatting van het aanbod vis bij Kornwerderzand (bron: IMARES 2014)
Bovenstaande aantallen geven een indicatie van de mogelijke impact van de Vismigratierivier. Bij eb stroomt zoet IJsselmeerwater naar de Waddenzee. Deze lokstroom verleidt sterke zwemmers als zalm en zeeforel naar binnen te trekken. Zij kunnen daardoor hun paaiplaatsen bereiken tot in Overijssel en ver daarbuiten zoals in Duitsland.
Bij vloed keert de stroomrichting om en drijven zwakke zwemmers als glasaal, stekelbaars en spiering het IJsselmeer op via het getij. Spiering en de driedoornige stekelbaars zijn ook een lekker hapje voor tal van vogels. Zij profiteren dus ook. Bovendien komt er een vogeleiland tussen de twee ingangen. Deze biedt broedplekken voor sterns en meeuwen.
Wat maakt de Vismigratierivier bijzonder?
De Vismigratierivier is bijzonder ten opzichte van de gangbare vispassages, ondermeer vanwege de volgende drie redenen:
- In de 5 kilometer lange Vismigratierivier is getijdenwerking mogelijk. Hierdoor kunnen ook de zwakke zwemmers zoals glasaal en botlarven makkelijk de dijk passeren. Een dergelijke getijdenwerking in een vispassage is uniek.
- Door de lengte ontstaat er een geleidelijke overgang van zoet naar zout water. Zodoende kunnen vissen wennen aan de overgang. Bij veel reguliere vispassages is de overgang te abrupt wat ten koste kan gaan van de gezondheid van vissen.
- Door de grootte en de lengte van de Vismigratierivier kan het zoute water niet het IJsselmeer opkomen. Dan wordt het namelijk alweer eb. Vis kan er dus wel door, maar zout niet. Om er absoluut zeker van te zijn dat er geen druppel zout in het IJsselmeer komt is er aan het eind een sluis. In uitzonderlijke gevallen, zoals zware stormen en hoogwater, zal deze tijdelijk dichtgaan.
Waarom nu een vismigratierivier
De Afsluitdijk ligt er al sinds 1932. Voor de visstand was de afsluiting van de Zuiderzee een ramp. Glasaal, spiering, houting, zalm, zeeforel, zeeprik, stekelbaarzen; vele soorten botsen sindsdien op een muur. Nu, 82 jaar later gaat de Afsluitdijk open voor vis.
Waarom heeft het zo lang geduurd? "Het is een optelsom”, legt Wanningen uit. "De Afsluitdijk was weliswaar de belangrijkste doorgang maar niet de enige. Later zijn er meer doorgangen gesloten. Denk bijvoorbeeld aan het Lauwersmeer in 1969.” Afdamming is een van de belangrijkste oorzaken waarom het slecht gaat met trekvissen, maar ook het verdwijnen van leef- en met name broedgebied, intensieve visserij en ‘vervuiling’ zijn oorzaken van de dalende visstanden.
De Vismigratierivier moet de visstand nieuw leven in blazen. Het is de bedoeling dat de schep in 2017 in de grond gaat. Uiterlijk in 2021 kunnen de eerste vissen dan vrij door De Nieuwe Afsluitdijk heen zwemmen.
Meer weten? Ga naa www.vismigratierivier.nl of bekijk de interactieve PDF (2,68 MB).