Zeer zeldzame blauwe galathea’s aangetroffen in de Oosterschelde

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]

Sportduikers hebben in 2013 en 2014 twee felblauw gekleurde Zwarte galathea’s in de Oosterschelde aangetroffen. De normale kleur van deze krabben is oranje tot donkerrood. Slechts een op de twee miljoen dieren vertoont deze zeldzame blauwe kleurafwijking. Het feit dat er twee op onze kust zijn aangetroffen toont aan dat de populatie van galathea's, die ook oprolkreeften worden genoemd, lokaal zeer groot is.

Amerikaanse onderzoekers hebben in 2005 het chemisch mechanisme ontdekt waardoor de karakteristieke donkerblauwe tot donkerpaarse kleur van de schaal van sommige krabben en kreeftensoorten ontstaat. In de schaal van deze zeedieren zit het eiwit beta-crustacyanine, waaraan astaxanthine, een kleurstofmolecuul, vast zit. Astaxanthine zelf is oranje, maar gekoppeld aan het eiwit beta-crustacyanine wordt dit complex donkerblauw. Zo zit het ook in de schaal van sommige krabben en kreeften en draagt het bij aan de voor sommige soorten karakteristieke donkere kleur. Door een genetische aandoening produceren ongeveer een op de twee miljoen dieren een extreem grote hoeveelheid van het eiwit en dat zorgt er juist voor dat de schaaldieren een extreem felblauwe kleur krijgen. Er worden ook tussenvormen gevonden waarbij de blauwe kleur ook duidelijk aanwezig is maar niet zo extreem.

De felblauwe schaaldieren zijn zeer zeldzaam en worden slechts zelden, maar wel op meerdere plaatsen in onze wereldzeeën, aangetroffen. Daarom is het dan ook des te opmerkelijk dat sportduikers in 2013 en 2014 zelfs twee blauwe Zwarte galathea’s in de Oosterschelde hebben aangetroffen. De wetenschappelijke naam van de dit zeedier is Galathea squamifera (Leach,1815). En hoewel het uiterlijk van dit schaaldier doet vermoeden dat het een kreeftachtige is behoren ze tot de krabben en wel tot de infraorde van de Anomura. Deze groep krabben is te herkennen aan een paar schaarpoten, drie paar goed ontwikkelde looppoten en een rudimentair, minimaal ontwikkeld vijfde pootpaar dat opgevouwen tegen de achterkant van het rugschild ligt. Galathea’s worden ook met de Nederlandse naam oprolkreeft aangeduid. De soort heeft een maximale lengte van het rugschild van 6,5 centimeter. Het is een schuw dier dat meestal verscholen tussen stenen en oesters zit.

En vervolgens vraagt u zich wellicht af waarom kreeften bij het koken juist oranje worden? Dit komt doordat bij het koken het eiwit beta-crustacyanine kapot gaat en de kleurstof astaxanthine losgekoppeld wordt. Astaxanthine is ook aanwezig in andere schaaldieren, vissen en andere dieren. Het kleurt onder andere het vlees van zalm roze en is aanwezig in veren van sommige vogels. Astaxanthine is een antioxidant. Antioxidanten vangen agressieve schadelijke radicaalmoleculen weg en voorkomen zo dat cellen of biomoleculen erdoor kapot gaan. Mens en dier kunnen zelf geen astaxanthine aanmaken maar krijgen het via plantaardig voedsel binnen. Het wordt commercieel gewonnen uit planten of synthetisch gemaakt en als antioxidant maar ook als kleurstof in voedsel verkocht.

Een op de twee miljoen is zeer zeldzaam maar er zijn nog veel zeldzamere kleurvarianten van kreeften bekend! Door andere genetische aandoeningen zijn circa 1 op de 30 miljoen kreeften geel of calico-gevlekt, gekleurd als een lapjeskat. Meer informatie over de kleur van kreeften is te vinden op de Nederlandstalige website van de New Scientist en de Universiteit van Maine (pdf; 0,8 MB).

Tekst en foto’s: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Met dank aan Arne Kuilman (2013) en Joop en Felice Stalenburg (2014) voor de waarnemingen van de Blauwe galathea's in de Oosterschelde