Biodiversiteit in een nestkast

Bericht uitgegeven door EIS-Nederland [land] op [publicatiedatum]

Nestkasten zijn kunstmatige nestgelegenheden en zijn opgehangen om vogelpopulaties te stimuleren. Vaak worden de kasten door ijverige vogelouders gevuld met grote hoeveelheden materiaal, zoals takjes, mos, veren, haren en stukjes menselijk afval. Nestkasten zijn ook erg in trek bij allerlei insecten en andere kleine dieren: een groot aantal soorten vindt hier een comfortabel leefgebied en een gedekte tafel.

De Natuur- en Vogelwacht ‘De Vijfheerenlanden’ onderzoekt de biodiversiteit in het gebied tussen Vianen, Leerdam en Gorinchem. In een recent artikel in Entomologische Berichten worden de insecten en andere kleine dieren besproken die zij hebben gevonden in zestien nestkasten. In totaal werden 904 individuele dieren uit veertien orden gedetermineerd!

De vogelvlo was algemeen in de nesten en is een parasiet van vogels. Dit insect zuigt bloed van de vogels en de larven kunnen zich in het nestmateriaal ontwikkelen. De andere gevonden soorten zijn echter geen parasieten. Veel insecten eten van het aanwezige dierlijke nestmateriaal: veren, poep en eetresten van de vogeljongen. Goede voorbeelden daarvan zijn verscheidene soorten spiegelkevers, spekkevers en zwartlijven. Ook zijn enkele rupsen van microvlinders gevonden waarvan bekend is dat ze veren en haren eten.

Andere diertjes profiteren juist van het plantaardige materiaal en de schimmels die daar op voorkomen, zoals het zilvervisje, stofluizen en miljoenpoten. Dan zijn er natuurlijk ook nog predatoren die op de nestenkasten afkomen omdat de eerder genoemde diertjes daar een goede voedselbron vormen: spinnen, pseudoschorpioenen en oorwormen. In twee nesten van de pimpelmees waren grote aantallen van de gewone oorworm aanwezig en ook honderden vervellingshuidjes van deze dieren. Opvallend was dat in deze twee nesten het aantal vlooien erg laag was; waarschijnlijk houden de oorwormen de populatie van de parasitaire vogelvlo in toom.

Er werden ook allerlei dieren gevonden die niet specifiek in nestkasten leven, maar daar per ongeluk terecht zijn komen. Het gaat om soorten die door de oudervogels naar het nest zijn gebracht om als voedsel te dienen voor de jongen, maar om de een of andere reden niet zijn opgegeten. Daarnaast komen er flink wat ‘toevallige passanten’ in nestkasten voor. Het gaat om soorten die in bomen leven en in de nestkast een goede schuilgelegenheid vinden. Voorbeelden zijn hooiwagens en pissebedden.

Er wordt door sommige vogelliefhebbers wel aangeraden om de nestkasten in de herfst leeg te schudden en schoon te vegen. Bij de aanwezigheid van vogelvlooien wordt soms zelfs geopperd om de kast met spiritus in te wrijven. Voor een ecoloog kan het natuurlijk niet soortenrijk genoeg zijn in de nestkast en vormt de vogel slechts een onderdeel van een divers en boeiend minibiotoop. In deze discussie is het wellicht handig om vergelijkend onderzoek uit te voeren naar de geleedpotigenfauna van nestkasten en natuurlijke nesten. Dit kan inzicht geven of er in nestkasten een andere talrijkheid of soortengemeenschap van insecten te vinden is. Met het schoonmaken van nestkasten wordt in elk geval een hele gemeenschap aan dieren, elk met een eigen reden om in die nestkast te verblijven, benadeeld.

Tekst: Jinze Noordijk, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto’s: Frank van Nunen & Cees Gielis, Natuur- en Vogelwacht ‘De Vijfheerenlanden’ Bron: C. Gielis, F. van Nunen & P. Solleveld 2014. De insectenfauna van enkele vogelnestkasten. Entomologische Berichten 74: 81-88.