Zomerse invasie van kruisbekken

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland op 24 juli 2013

Op dit moment worden er vrij veel kruisbekken gezien in Nederland; het zijn er duidelijk meer dan in 2011 en 2012 het geval was rond deze tijd. De aantallen kruisbekken variëren sterk van jaar tot jaar; gemiddeld elke drie, vier jaar zijn er veel. We spreken dan van een invasie. En nu is het weer zover, tot vreugde van vogelaars.

Het is hoogzomer en bloedheet. Desondanks wordt vogelkijkend Nederland nu verblijd met een invasie vogels uit de bossen van Scandinavië en Rusland: kruisbekken. Dagelijks worden ze gezien, verspreid over het hele land. Niet alleen in de grote bosgebieden, maar ook langs de kust en op de Waddeneilanden. Tijdens de trek vliegen kruisbekken namelijk ook over open gebieden en over zee. Je kunt aan het strand liggen en zomaar kruisbekken zien overvliegen. Of beter: horen. Het zijn namelijk luidruchtige vogels in vlucht, te herkennen aan de luide roep “kiep-kiep”, “klip-klip” of iets dergelijks.

Drie trekgolven
De eerste golf trekkende kruisbekken werd al half juni opgemerkt. Zo vlogen er bij Den Haag op 15 juni ruim 300 langs. De tweede trekgolf vindt nu plaats. Een derde zal naar verwachting in de herfst zijn, in de periode half september-eind oktober. Het laatste redelijk goede jaar voor kruisbekken was 2010. Ook toen werden er veel kruisbekken in de zomer gezien. Dat kruisbekken zo vroeg in het jaar wegtrekken komt omdat ze vroeg in het voorjaar broeden. Dit veroorzaakt in combinatie met voedselgebrek (weinig vruchtzetting van fijnspar) en een goed broedseizoen met veel voedsel, grote aantallen trekkers. In de groepen zitten dan ook veel jongen, herkenbaar aan het bruin gestreepte verenkleed. De aanwezigheid van enkele witbandkruisbekken, opgemerkt in Nederland, Duitsland, Denemarken en Engeland, doet vermoeden dat de invasie zijn oorsprong heeft in Noord-Scandinavië of Noord-Rusland. De veel zeldzamere witbandkruisbek heeft een noordelijker verspreidingsgebied dan de kruisbek.

In populieren
Kruisbekken zijn vinkachtigen ter grootte van een forse huismus. Het zijn voedselspecialisten die met hun kenmerkende gekruiste snavels onrijpe zaden uit gesloten kegels van naaldbomen kunnen peuteren. Dat zijn vooral lariksen en fijnsparren, maar onder andere ook grove den, zwarte den, douglas, sitka. Als de nood aan de man is zijn kruisbekken minder kieskeurig en eten ze bessen of zaden van kruiden, bijvoorbeeld van distels of kruiskruiden. De laatste dagen zijn hongerige kruisbekken zelfs in populieren gezien, zoals op Texel. Ook komen ze in tuinen, bijvoorbeeld om water te drinken. Alle reden dus om een bakje water voor de vogels neer te zetten!

Meer informatie over de actuele verspreiding van kruisbekken vindt u op de websites trektellen.nl en waarneming.nl.

Tekst: Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland
Foto: Elaine R. Wilson, Creative Commons