Inheemse orchideeën 2013; een terugblik

Bericht uitgegeven door Werkgroep Europese Orchideeën [land] op [publicatiedatum]

Het jaar 2013 is ten einde, wat vaak resulteert in lijstjes. Lijstjes om de hoogtepunten van het afgelopen jaar te rangschikken. Zo ook met inheemse orchideeën. Hoe gaat het met de bosvogeltjes, schroeforchissen en de Groenknolorchis?

Bosvogeltjes (Cephalanthera)
2013 was een bijzonder goed jaar voor de bosvogeltjes. In Nederland komen / kwamen van oorsprong drie soorten bosvogeltjes voor. Rood bosvogeltje (Cephalanthera rubra) komt alleen voor in de heemtuin Tenallaplas nabij Oostvoorne. Hoewel er geen spectaculaire vondsten werden gedaan van Bleek bosvogeltje (Cephalanthera damasonium) werd wel geconstateerd dat op de reeds bekende groeiplaatsen meer individuen aanwezig waren dan voorgaande jaren.

Wit bosvogeltje is sinds 2009 terug in Nederland. Waarschijnlijk is er zaad meegevoerd met zand of houtsnippers. In hetzelfde jaar werd in Drenthe in een berm van een fietspad eveneens een plant gevonden. Duidelijk is dat beide locaties geen betrekking hebben op historische plekken. De planten zijn hoogstwaarschijnlijk onopzettelijk aangevoerd middels zaad. In Zuid-Limburg, waar Wit bosvogeltje van nature voorkwam zijn al jaren geen vondsten gedaan. In 2005 was er een melding. Het daaropvolgende jaar werd de plant niet meer gevonden. In 2013 is wederom een plant aangetroffen in een hellingbos. Op de bewuste plek kwam de soort in het begin van de vorige eeuw ook voor.

Schroeforchissen (Spiranthes)
Over het geslacht Spiranthes (Schoeforchis) is veel te doen. In 2011 werd melding gedaan van een nieuwkomer in onze flora. Het jaar erop werden in Noord-Brabant eveneens planten aangetroffen. In 2013 werd op beide locaties vastgesteld dat er nog steeds planten aanwezig zijn. Inmiddels heeft Karel Kreutz de vondst uit Brabant opnieuw onder de loep genomen. Spectaculair genoeg blijken de planten geen Moerasschroeforchis, maar Zomerschroeforchis te zijn. Dit verklaart de afwijkende bloeitijd van de Brabantse planten ten opzichte van die uit Oost-Nederland. Nederland is dus in een klap een Habitatrichtlijnsoort rijker!

Massaal voorkomen Groenknolorchis (Liparis loeselii)
Niet alleen de bosvogeltjes bleken een goed jaar te hebben qua aantallen. Ook Groenknolorchis werd lokaal met massa's aangetroffen in 2013. Kees de Kraker deed melding van spectaculaire aantallen op de eilandjes in het Grevelingenmeer. Groenknolorchis is overigens net als Zomerschroeforchis een soort van de Habitatrichtlijn. Dat houdt in dat de soort zelfs op Europees niveau is beschermd en dat speciaal gebieden aangewezen zijn als leefgebied voor de soort. De spectaculaire vondst betekent niet dat het goed gesteld is met de soort. Hoewel in het kustgebied de soort enorme terreinwinst boekt zijn er in Europa ook binnenlandse vindplaatsen. De soort komt hier voor in helling- en/of bronveentjes. In dergelijke habitats gaat de soort nog steeds hard achteruit.

Blik op de toekomst
De Werkgroep Europese Orchideeën richt haar blik op de toekomst. Wat zal 2014 brengen? Zal Honingorchis terugkeren op Schiermonnikoog? Zal Wit bosvogeltje standhouden en wellicht uitbreiden in Zuid-Limburg? Wij wensen alle lezers van onze natuurberichten een gezond 2014!

Tekst: Mark Meijrink, Werkgroep Europese Orchideeën
Foto's: Mark Meijrink; Eric Hartgers