Piepkleine blinde loopkever nieuw voor Nederland

Bericht uitgegeven door Stichting Bargerveen [land] op [publicatiedatum]

Er is een nieuw Zuid-Europees loopkevertje gevonden in Nederland van amper twee millimeter groot. Ogen en vleugels ontbreken en het beestje leeft ondergronds. In 2012 werden de eerste drie exemplaren gevangen bij Bemelen (Zuid-Limburg). Dit jaar is vastgesteld dat de kevers over een groot deel van de Bemelerberg voorkomen. Dat maakt het tijdschrift Entomologische Berichten deze week bekend.

Tijdens het sorteren van bodemvallen van de Verlengde Winkelberg bij Bemelen werd in 2012 een zeer kleine (circa twee millimeter grote), geelbruine, oogloze loopkever gevonden die aanvankelijk niet op naam gebracht kon worden. Controle door loopkeverexpert Ron Felix leidde naar een mannetje van Anillus caecus, een keversoort die nooit eerder in Nederland was gevonden. Aangezien het geslacht Anillus een aantal zeer sterk op elkaar gelijkende soorten bevat, is het exemplaar opgestuurd naar de Italiaanse grottenkeverexpert Pier Mauro Giachino, die afgelopen winter de determinatie tot Anillus caecus kon bevestigen. In het overige materiaal werden nog twee vrouwtjes gevonden. In 2013 is op het Bemelerbergcomplex gericht gezocht naar het voorkomen van deze loopkever. In totaal zijn nog eens vijf exemplaren gevangen, op verschillende locaties in het terrein. Dit rechtvaardigt het vermoeden dat de soort inderdaad in een groot deel van het Bemelerberg- complex voorkomt.

Deze Zuid-Europese loopkever is vooral bekend uit het zuidwesten van Frankrijk. Waarnemingen komen van de noordelijke hellingen van de Pyreneeën tot in midden Frankrijk. Ook uit België en Duitsland zijn enkele vondsten bekend. In België betreft dit een waarneming uit 1945 en wordt de soort tegenwoordig weer als uitgestorven beschouwd, omdat recente waarnemingen ontbreken. Van de Anillus-populatie in een stadspark in het Duitse Ludwigsburg (deelstaat Baden-Württemberg) wordt aangenomen dat ze zijn aangevoerd met bodem- of plantenmateriaal uit Zuid-Europa.

Hoe deze blinde, ongevleugelde kevertjes Nederland hebben weten te vinden, is lastig te achterhalen. Het meest voor de hand liggend is dat ze ooit door mensen zijn aangevoerd, bijvoorbeeld met wijnstokken uit Zuid-Frankrijk. De mogelijkheid van een natuurlijke populatie kunnen we echter niet helemaal uitsluiten. Deze keversoort heeft namelijk een zeer cryptische, ondergrondse levenswijze waarover vrijwel niets bekend is. Het is goed mogelijk dat de verspreiding zoals die bekend is, zeer onvolledig is. Zolang er niet gericht en op grote schaal gezocht wordt naar Anillus caecus, blijven uitspraken over de daadwerkelijke Europese verspreiding en mogelijke herkomst van de Nederlandse populatie speculatief.

De Verlengde Winkelberg is een voormalig agrarisch grasland van 6,3 hectare, dat grenst aan de kalkgraslanden van het Bemelerberg- complex (gemeente Eijsden-Margraten, Limburg). De eigenaar van dit terrein, Stichting het Limburgs Landschap, realiseert hier nieuwe hellingschraallanden. Hiertoe is eind 2007 een deel van de nutriëntenrijke bovengrond afgegraven (tien tot veertig centimeter). De afgelopen vier jaar is in dit terrein fauna-onderzoek uitgevoerd door Stichting Bargerveen in het kader van het onderzoeksprogramma Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit (O+BN) van het Ministerie van Economische Zaken.

Tekst: Remco Versluijs & Marten Geertsma, Stichting Bargerveen
Foto’s: Theodoor Heijerman; Remco Versluijs

Bron: Versluijs R., Geertsma M., Felix R., Turin H. & van Noordwijk C.G.E. (2013). Eerste vondst van de blinde loopkever Anillus caecus in Nederland (Coleoptera: Carabidae). Entomologische Berichten 73 (5): 185-190.