Belg documenteert nieuwe uilensoort op Lombok

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]

Op de wetenschappelijke website PLOSone werd de ontdekking bekend gemaakt van een nieuwe soort dwergooruil in Indonesië: de 'Rinjani dwergooruil'. Het artikel werd gepubliceerd door een internationaal team van vier ornithologen onder leiding van de Nederlandse wetenschapper George Sangster. Een van de auteurs is de Belg Filip Verbelen die al meer dan twintig jaar naar vogels zoekt in de tropische regenwouden van Indonesië. Hij maakte ook de eerste foto’s in de vrije natuur van deze nieuwe uilensoort.

De Rinjani dwergooruil (Otus jolandae) komt enkel voor op het kleine eiland Lombok, net ten oosten van Bali. Hoewel de aanwezigheid van een dwergooruil op Lombok reeds meer dan een eeuw bekend was - in 1896 verzamelde de Brit Alfred Everett er zeven exemplaren - werden de vogels toen beschouwd als een vorm van de Molukse dwergooruil op basis van oppervlakkige gelijkenissen in vorm. Nadien werd meer dan honderd jaar lang geen aandacht besteed aan deze uil omdat iedereen er toch vanuit ging dat het een soort was die in Indonesia wijd verspreid is.

Het duurde tot in 2003 toen de Nederlandse en de Amerikaanse ornithologen George Sangster en Ben King het eiland Lombok bezochten om geluidsopnames te maken van nachtvogels. Tijdens hun veldwerk namen zij onder andere het geluid op van roepende uilen in het regenwoud op de flanken van Gunung Rinjani. Zij stelden vast dat het geluid van de uil sterk afweek van de roep van de Molukse dwergooruil. De Molukse dwergooruil heeft een weinig melodieuze krassende roep die klinkt als een raaf, terwijl de uil op Lombok een veel hogere en melodieuze roep heeft die doet denken aan een reeks fluittonen.

Vrijwel alle uilen zijn ’s nachts actief. Daarom is de roep van een uil erg belangrijk om soortgenoten te herkennen. Wetenschappers beschouwen een sterk verschillende zang bij uilen als een duidelijke aanwijzing dat het om een aparte soort gaat. King en Sangster vermoedden daarom onmiddellijk dat de uil van Lombok een nieuwe, nog onbeschreven uilensoort was. Een minitieuze studie van de zeven specimens die meer dan 100 jaar geleden in een Brits en Amerikaans museum werden gedeponeerd, toonde ook aan dat de uil subtiele morfologische verschillen vertoont in vergelijking met alle andere bekende uilensoorten van Indonesia.

In 2008 verrichtten de Belgische ornithologen Filip Verbelen en Bram Demeulemeester bijkomend veldwerk op de berg Rinjani om meer geluidsopnames te maken en een beter idee te krijgen over de verspreiding van de soort. Verbelen maakte ook de eerste foto’s in de vrije natuur van deze nieuwe uilensoort. Verbelen en de Australische ornitholoog Colin Trainor verrichten tenslotte ook veldwerk in de bergregenwouden van het naburige eiland Sumbawa. De zoektocht op Sumbawa leverde geen waarnemingen op van deze uil en geen van de mensen op Sumbawa aan wie de opnames van de uil op Lombok werden gepresenteerd, leken met de soort vertrouwd. Op basis van deze informatie gaan de auteurs er vanuit dat deze nieuwe uil enkel op het eiland Lombok voorkomt. Hiermee is deze uil de eerste endemische vogelsoort voor het eiland Lombok. De onderzoekers gaven de vogel de naam 'Rinjani Dwergooruil' verwijzend naar de hoge vulkaan die het landschap van Lombok karakteriseert.

Tekst: Filip Verbelen
Meer informatie: George Sangster: tel n° +46 737 28 7777;