Welk dikkopje is dat?

Bericht uitgegeven door De Vlinderstichting [land] op [publicatiedatum]

De meeste dagvlinders in Nederland zijn vrij gemakkelijk op naam te brengen, maar er zijn er ook waarvan nogal eens fout gedetermineerde waarnemingen worden ingevoerd. De familie van de dikkopjes is zo’n beruchte groep.

Om opgenomen te worden in de Nationale Database Flora en Fauna (NDFF) moet een waarneming eerst gevalideerd worden. We willen zeker weten dat de waarnemingen in de NDFF betrouwbaar zijn. Er zijn hiervoor controles die automatisch worden uitgevoerd. Zo wordt gekeken naar de vliegtijd van een vlinder of libel en naar de verspreiding van de soort. Als er uit de buurt nog geen enkele melding is doorgegeven dan krijgen we een waarschuwing. Datzelfde geldt bij heel grote aantallen. Zo nodig wordt navraag gedaan bij de waarnemer.

Tegenwoordig worden heel veel waarnemingen met een foto erbij op Waarneming.nl of Telmee gezet. Dat biedt de mogelijkheid om snel de juiste determinatie te checken. Dat dit nodig is blijkt wel uit de vele foute namen die bij de foto’s gegeven worden. Een groep waarvoor dit zeker geldt zijn de dikkopjes.

Klassiek is de verwarring van geelsprietdikkopje en zwartsprietdikkopje. Het belangrijkste onderscheid zit hem in de kleur van de onderzijde van het knopje van de voelspriet (bent u er nog?). Bij het geelsprietdikkopje is die onderkant geelbruin, terwijl deze bij de zwartspriet zwart is. We zijn de laatste jaren zeer streng geweest en onzekere waarnemingen zijn allemaal onderschept. Het blijkt nu dat het geelsprietdikkopje schaars is en alleen hier en daar voorkomt. Het zwartsprietdikkopje is wijder verbreid.

De fixatie op de kleur van de onderkant van de sprietknop leidt soms tot andere vergissingen. Zo zijn er de afgelopen weken waarnemingen doorgegeven van zwartsprietdikkopjes, die bij navraag groot dikkopjes bleken te zijn. De sprietknop is soms zwart aan de onderzijde, waardoor men soms besluit dat het het zwartsprietdikkopje is zonder op andere kenmerken te letten. Deed men dat wel dan zouden de lichte vlekjes op de onderzijde en de donkere tekening op de bovenzijde voldoende zijn om tot groot dikkopje te besluiten. Dit voorbeeld geeft maar weer aan dat waarnemers altijd alert moeten zijn en toch regelmatig weer even zorgvuldig moeten kijken.

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s:  Detmar Koelman; Kars Veling