Just checking the walls

Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]

Beukenhout is beenhard. Een spechtensnavel is wel oerdegelijk gereedschap, maar toch… Hoe slagen ze er toch in van daar een nest in uit te hakken? Het hout van een gezonde Beuk is zelfs voor een spechtenbeitel te hard. Maar Duits onderzoek toont aan dat Zwarte spechten de natuurelementen inroepen om dat harde hout zachter en bewerkbaar te maken.

Misschien ken je de scène uit de Britse komische serie Fawlty Towers waarin hotelbaas John Cleese door erop te kloppen de muren controleert, ‘just checking the walls’. Dat doet de Zwarte specht ook. Door te kloppen op de stam gaat hij op zoek naar zwakke plekken waar de Beuk vanbinnen aangetast is door schimmels. Op die plaats hakt hij een oppervlakkig gat in de schors, slechts enkele centimeters diep. Zo kan regenwater daar insijpelen en kunnen schimmels binnendringen om het rottingsproces te versnellen en het hout zachter en bewerkbaar te maken.

Zo spaart de Zwarte specht tijd en energie die hij later nodig heeft bij het broeden en het grootbrengen van de jongen. Dit proces van langzaam inrotten vanaf een 'aanzet tot proefhol' kan vijf jaar of langer duren. Soms gaan er zelfs meerdere spechtengeneraties over, want Zwarte spechten maken maar één of twee keer in hun leven een nieuwe nestholte, gemiddeld om de vijf jaar. Eens het hout zacht genoeg, hakt de Zwarte specht de nestholte verder uit. Om te voorkomen dat de boom met het afgewerkte nest nog verder zou rotten, werkt hij de rand van de holte zodanig af dat van de stam aflopend regenwater niet meer naar binnen kan, door bovenaan een afdruiprandje te maken en onderaan een afgeschuinde rand.

De Duitse onderzoekers vergeleken de houtdichtheid van 60 Beuken waarin Zwarte spechten al dan niet begonnen waren met het uithakken van een spechtengat. Van de bomen met een spechtengat vertoonde 94% rotting binnenin, bomen zonder spechtengat maar 20%.

Maar waarom kiezen ze dan zo’n harde houtsoort uit voor hun nest? Het nesthol (tot 13 cm hoog) van de Zwarte specht is het grootste van alle spechten in West Europa, tot in Noord-Afrika en Siberië toe. En hoe groter het gat, hoe minder ‘boom’ er daarrond nog overschiet. Dus hoe harder de houtsoort, hoe sterker en hoe groter de kans dat de boom overeind blijft tijdens een storm. Dat stelden onderzoekers ook vast: tijdens een dertig jaar durend onderzoek waaide slechts één procent van meer dan 500 bomen met een nest van Zwarte spechten om.

Bron: Der Falke 2012-10. Wie entsteht eine Schwarzspechthöhle?

Tekst: Pieter Van Dorsselaer, Natuurpunt Studie
Foto's: Dieder Plu