Winterslapende vleermuizen

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging [land] op [publicatiedatum]

Op dit moment is het winter en zijn de meeste vleermuizen diep in winterslaap. Nou ja, "diep"... Met de temperaturen van de laatste dagen hebben vleermuizen moeite om niet wakker te worden. Als ze wakker worden en de temperatuur is hoog genoeg, gaan sommige soorten, zoals grootoorvleermuizen, ook meteen naar buiten. Andere soorten vliegen een aantal rondjes door hun winterverblijfplaats en zoeken het koelste plekje op om nog even verder te kunnen slapen. Want eigenlijk is het nog veel te vroeg voor veel soorten vleermuizen om nu wakker te worden.

Vrijwel alle vleermuizen in Europa zijn insecteneters en gaan in winterslaap om de periode waarin er geen voedsel voor ze is door te komen. Ze zoeken daarvoor een plaats op die veilig, donker, vochtig en koud (maar wel vorstvrij) is. Dit zijn plaatsen als groeves, ijskelders, forten en groepsschuilplaatsen. Enkele vleermuissoorten brengen de winter door in boomholtes, meestal in grote groepen om elkaar warm te houden. Sommige soorten overwinteren ook in dilatatievoegen of liftschachten in flatgebouwen en ziekenhuizen. Maar wat vrijwel alle vleermuissoorten gemeen hebben is dat ze erg plaatstrouw zijn. Sommige soorten vliegen tientallen kilometers om te overwinteren in een object dat ze kennen en waar ze goede ervaringen mee hebben. Daar zoeken ze een plekje uit om te gaan hangen of weg te kruipen en brengen hun lichaamstemperatuur terug tot net boven de omgevingstemperatuur. De vleermuizen verminderen hun hartslag en ademhaling drastisch; zo proberen ze op een waakvlammetje energie te sparen om de winter door te komen.

Elke keer als een vleermuis wakker wordt kost hem dat veel energie. Aan het eind van een lange winter kan dat problemen opleveren. Maar ook winters zoals deze, met grote temperatuurschommelingen, zijn lastig voor vleermuizen. Als vleermuizen nu wakker worden kunnen ze nog niet naar buiten omdat daar op een enkele nachtvlinder na nog niks te eten is. In periodes als deze vliegen vleermuizen ook wel overdag buiten. Overdag is het het warmst en is de kans het grootst dat een vleermuis nog wat te eten vindt. Maar ook dan is het aanbod aan insecten nog minimaal.

Als vleermuizen vaak wakker worden zullen ze in het ergste geval de winter niet overleven. Maar ook kan het gebeuren dat een vrouwtje vleermuis zelf wel overleeft, maar niet meer in voldoende conditie is om een jong groot te brengen. In dit geval kan de vleermuis, ondanks dat de paring al aan het eind van de zomer of vroeg in de herfst plaats heeft gevonden, er zelf voor zorgen dat er toch geen bevruchting plaatsvindt. Al die tijd heeft het vrouwtje het sperma van het mannetje opgeslagen in een speciale klier, en als ze in goede conditie de winter doorkomt zal ze zichzelf in het voorjaar bevruchten. Voor vleermuizen is het dus te hopen dat het nog even echt winter blijft .

Tekst: Bernadette van Noort, Zoogdiervereniging
Foto: Wesley Overman, Zoogdiervereniging