Vogels duiken massaal in het rood
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Studie [land] op [publicatiedatum]
Deze week presenteerde BirdLife international de nieuwe Rode Lijst voor vogels. De lijst geeft een update van de meest bedreigde vogelsoorten ter wereld. Wat blijkt? Nog nooit was de lijst zo lang en de zeldzaamste categorie zo uitgebreid. Als we geen actie ondernemen, dreigen we wereldwijd bijna 200 soorten te verliezen. Volgend jaar staat een update van de Belgische Rode Lijst op het programma: daar mogen we soorten als Nachtegaal, Wielewaal en Tapuit in het rood verwachten.
De Internationale Rode Lijst overstijgt zowat elke Rode Lijst van lokaal niveau, omdat de beoordelingen zijn afgestemd op mondiale schaal: zowel de wereldverspreiding van de soort, de reproductie, de bedreigingen als andere factoren (zoals klimaatsveranderingen) worden aan elkaar getoetst.
De nieuwe BirdLife-oefening levert een dramatische lijst op van bijna 200 soorten die we zullen kwijtraken als er geen dringende actie komt. Fundamentele beschermingsmaatregelen dringen zich op. Soms zijn die maatregelen praktisch haalbaar en vooral afhankelijk van enige politieke wil. Habitatverlies, de uitbreiding van het agrarische gebied, overbegrazing… en dan gaat het vooral om rechtstreekse, menselijke oorzaken.
Maar helaas zijn de onrechtstreekse gevolgen van onze daden veel moeilijker in de kiem te smoren: denk aan de problematische omvang die de verspreiding van exoten heeft teweeggebracht. Of klimaatsveranderingen. Soms zijn maatschappelijke standaarden de oorzaak van de achteruitgang: zoals de grootschalige vogelvangst voor consumptie, of ongebreidelde jacht, niet zelden aan de rand van gebieden die voor bedreigde soorten zeer belangrijk zijn.
Hoe snel het kan gaan, bewijst het geval van de Wilgengors, een Aziatische soort die in een niet zo ver verleden nog in Scandinavië broedde. In 2000 categoriseerde BirdLife International de soort nog als ‘Least concern’. Het afgelopen decennium ontving ze driemaal een downgrade naar de volgende, zeldzamere categorie. Inmiddels is de soort al bedreigd en komt de categorie 'Met uitsterven bedreigd' stilaan in zicht. De grootste bedreiging: Wilgengorzen belanden nog geregeld in de pan. Een raming van de globale kost die nodig is om het uitsterven van vogelsoorten te vermijden, brengt Birdlife op een fonkelende 80 miljard dollar. Net als de klimaatsveranderingen een heikel politiek agendapunt dus. Toch duwen we, door het probleem vooruit te schuiven, ook het prijskaartje alsmaar verder de hoogte in. Nu actie ondernemen is de boodschap.
Maar hier en daar valt er gelukkig ook goed nieuws te rapen: zo verliet onder andere de Wenkbrauwalbatros de rood knipperende categorie die hem eerder werd toegekend. De voornaamste opsteker in dit verhaal is dat er een strikte regelgeving in de maak is rond het gebruik van longlines in de visserij, want heel wat soorten albatrossen zijn slachtoffer als gevolg van bijvangst.
En België dan?
Voor de laatste update van de Belgische Rode Lijst moeten we al terugblikken naar de Broedvogelatlas van 2004, maar sindsdien is er veel veranderd. Het is uitkijken naar de nieuwe update die voor 2014 op de agenda staat. Even afwachten dus naar welke verschuivingen we daar te zien krijgen. Want vogelonderzoek op eigen bodem bracht al duidelijk aan het licht dat we ook hier soorten verliezen: Kuifleeuwerik, Tapuit, Ortolaan en Grote karekiet broeden het laatste decennium almaar minder vaak. Maar ook Zomertortel, Wielewaal, Nachtegaal en Matkop kregen zeer rake klappen en zien de bodem dichterbij komen. Soorten die we weer zien toenemen zijn onder andere Roerdomp en Grauwe Klauwier, die nu stilaan uit een zeer diep dal kruipen.
Ook werken talrijke NGO’s onder de vleugels van BirdLife International momenteel aan The Bird of Europe 3, een drie jaar durend project dat licht moet werpen op de huidige toestand van de Europese Rode Lijst. De vorige versies dateren van 1994 en 2004.
De meest belangrijke les uit de Rode Lijst moet zijn dat inspanningen en maatregelen hun effect doorgaans niet missen. Dat dit wordt bewerkstelligd door ‘slechts enkele organisaties’ en de inspanningen van vrijwilligers, maakt duidelijk dat alles veel beter moet kunnen. Vooral omdat we van een groot deel van die precaire soorten perfect weten waar het schoentje wringt.
Tekst: Gerald Driessens, Natuurpunt Studie
Dossier: Birdlife Red List
Foto: Griet Nijs & Raymond De Smet