Bladverkleuring: een signaal voor insecten?

Bericht uitgegeven door De Natuurkalender [land] op [publicatiedatum]

Het is herfst. Dat blijkt wel uit alle regen en wind van de afgelopen dagen en de nachtvorst afgelopen week. Komende weken zal de bladverkleuring goed zijn intrede doen. Naast het terugtrekken van voedingsstoffen voor hergebruik het volgende voorjaar, kunnen verkleurde bladeren ook een signaal zijn om planteneters af te stoten of juist aan te trekken.

In landen met een gematigd klimaat, zoals Nederland, is bladverkleuring in de herfst een algemeen fenomeen. Binnen afzienbare tijd zal de Nederlandse natuur in herfstkleuren gehuld zijn. Bladeren verkleuren doordat de boom of struik zijn bladgroenkorrels, die gedurende de rest van het jaar voor de groene kleur zorgen, in de herfst uit de bladeren trekken waardoor andere kleurstoffen (onder andere anthocyanen) zichtbaar worden. Heel lang dacht men dat dit de enige reden was van bladverkleuring in de herfst. Toen wetenschappers ontdekten dat veel planten in het najaar ook extra anthocyanen gaan aanmaken, zijn ze gaan onderzoeken of bladverkleuring wellicht nog meer functies heeft. Deze extra kleurstoffen blijken de bladeren te kunnen beschermen tegen schade door zonlicht (Natuurbericht 21 oktober 2011), maar ook als signaal te fungeren om insecten aan te trekken of juist af te schrikken.

Bladverkleuring als signaal
Eén van de eerste functies die aan bladverkleuring werd toegeschreven was een signaal naar fruiteters dat het fruit rijp is, ter bevordering van zaadverspreiding. Bladverkleuring kan ook juist een signaal zijn om insecten en andere planteneters af te schrikken. Bladverkleuring kan een teken zijn dat de bladeren nog maar weinig voedingsstoffen bevatten omdat de meeste voedingsstoffen al gebruikt zijn voor groei en voortplanting in het voorjaar en de zomer. Voor insecten die op de bladeren leven, kan de verkleuring ook een signaal zijn dat de bladeren bijna gaan vallen, wat wil zeggen dat ze hun verblijfplaats kwijt zullen raken als ze op deze bladeren blijven zitten. Verkleurde bladeren, met name rode, kunnen zelfs betekenen dat de plant zich verdedigt tegen vraat door stoffen aan te maken die niet lekker zijn. De anthocyanen die herfstbladeren een rode kleur geven, komen vaak samen met dergelijke onsmakelijk stoffen voor of lijken hier qua samenstelling wat op.

Het onderzoek naar het hoe en waarom van bladkleuring is nog in volle gang. Verschillende theorieën sluiten elkaar ook niet uit: waarschijnlijk zullen verschillende factoren een rol spelen. Los van de precieze biologische oorzaak voor bladverkleuring, zorgt het in ieder geval ook voor wat kleur in de natuur wanneer de meeste bloemen zijn uitgebloeid. Geniet ervan en geef uw waarnemingen door aan De Natuurkalender.

Tekst: Sara Mulder, De Natuurkalender
Foto: Wout van der Slikke