Zeldzame Giftige vezelkoppen gevonden te Alkmaar

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

Begin juni werden er in de Wilhelminalaan te Alkmaar een flink aantal Giftige vezelkoppen ontdekt. Een mooie vondst omdat de Giftige vezelkop zeer zeldzaam is en als bedreigd op de Rode lijst staat. De Giftige vezelkop is soms moeilijk te onderscheiden van de eetbare paddenstoel Voorjaarspronkridder. Hierdoor zijn er wel eens mensen per ongeluk vergiftigd.  

Bijna alle vezelkoppen zijn min of meer giftig, maar alleen de Giftige vezelkop (Inocybe erubescens) doet zijn naam echt eer aan. Er hebben in het verleden een aantal gevallen van vergiftiging plaatsgevonden, soms met dodelijke afloop, die toegeschreven werden aan het onopzettelijk consumeren van deze vezelkop. De vergiftigingen vonden bijna allemaal plaats na consumptie van de veel gezochte en eetbare Voorjaarspronkridder (Calocybe gambosa), waar, natuurlijk onbedoeld, één of meer exemplaren tussen zaten van de Giftige vezelkop

Het verantwoordelijke gif is muscarine, het gif dat ook in de Vliegenzwam (Amanita muscaria) voorkomt, maar in de Giftige vezelkop in een hogere concentratie aanwezig is.
Over het algemeen zijn vezelkoppen in het veld lastig op naam te brengen en de gemakkelijkste manier voor een juiste determinatie is om dit microscopisch te doen. Eén van de weinige vezelkoppen, die zonder microscopisch onderzoek met zekerheid kan worden gedetermineerd, is de Giftige vezelkop. Hij wijkt sterk af van de andere vezelkoppen door z’n witachtige tot licht strogele verschijning en de eigenschap om op beschadigde plaatsen steenrood te verkleuren. De oudere exemplaren verkleuren uiteindelijk van steenrood naar grauw roodbruin.

Vooral de jonge nog witte vruchtlichamen van de Giftige vezelkop vallen door hun kleur niet op tussen de eveneens witte Voorjaarspronkridders. Beide soorten komen in de Wilhelminalaan te Alkmaar voor. Hoewel de meeste Voorjaarspronkridders al verdwenen zijn als de Giftige vezelkop zich presenteert, is er toch sprake van een kleine overlap in de tijd. De verschijningstijd van de Giftige vezelkop, van half mei tot en met juli, komt bij andere steelpaddenstoelen maar weinig voor. De kans is dus klein hij een standplaats deelt met een andere soort, maar ervaringen uit het verleden leren ons dat dit niet onmogelijk is.

Als Voorjaarspronkridders geplukt worden voor consumptie, kunnen frisse en onbeschadigde jonge vruchtlichamen van de Giftige vezelkop onbedoeld mee geplukt worden. Als er daarna bij de bereiding van de paddenstoelen niet gelet wordt op de kenmerkende verkleuring van onverhoopt meegeplukte exemplaren van de Giftige vezelkop, dan loopt de consument de kans, hoe klein ook, op een vergiftiging. Je zou denken dat het voor iemand met kennis over paddenstoelen vrijwel onmogelijk is om een vergissing te maken vanwege de verschillen tussen beide soorten. Mijn advies: koop maar gewoon een doosje champignons in de supermarkt en laat die mooie paddenstoelen in de natuur maar staan voor wandelaars die van de natuur willen genieten!

Tekst en foto's: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging